Konaklama Tesislerinde Covid - 19 Yönetim Kılavuzu

Konaklama işletmeleri, kendi aralarında ve çalışanlarla etkileşime giren çok sayıda insanın ziyaret ettiği 

ortamlardır. Covid 19 sonrasında buralarda nasıl bir değişiklik olacak. Hazırlanan kılavuz yol gösterici olacak.

ISIS-Türkiye Dr. M. Recai Yılmaz, hazırladıkları A'dan Z'ye Konaklama Tesislşerinde Covid - 19 Yönetim kılavuzunu turizmcilerle paylaştı.İnsanları hasta edebilme yeteneğine sahip pek çok hastalık yapıcı etken olmasına rağmen, özellikle 

bakteri ve virüsler, hızla salgın şeklinde yayılan bulaşıcı hastalıklara neden olurlar. Salgın durumunda ağır 
vakalarda ölüme yol açabilirler. Bu hastalık yapıcı etkenler, bir enfeksiyon kaynağından (örneğin hasta bir 
kişiden, yüzeylerden vb.) çeşitli bulaşma yolları ile yayılabilir. 

Elinizdeki ‘’Covid-19 Yönetim kılavuzu’’ ISIS-Türkiye şirketinin tüm sektörel tecrübeleri ve katkıda 
bulunanlar listesinde isimleri yazılı tüm sektör paydaşlarının uzman görüşleri sayesinde oluşturulmuştur. 
Her birine çok teşekkür ederiz. Umarız ki, hepimizin ortak çabasıyla oluşturulmuş bu kılavuz, turizm 
sektörünün yeniden yapılanması sürecine katkıda bulunur. 

Corona virüs küresel salgını sonrası dünya, artık eski dünya olmayacaktır. Turizm sektörü de eski 
yapılanmasını değiştirmek ve dönüşmek durumundadır. Bu dönüşümü hızla gerçekleştiren ülkeler, 
rekabette öne çıkacak, krizi fırsata dönüştüreceklerdir. Artık eski ‘’normallerimiz’’ olmayacak, yeni 
‘’normallerimiz’’ oluşacaktır. Ortaya çıkan sıra dışı soruna çözüm üreterek dönüşme çabalarımızı, Türkiye 
turizminde yaşanan sorunların çözümü için bir fırsat olarak görüyoruz. 

Corona virüs küresel salgını sonrası dönüşümün rekabet ortamı nedeniyle turizm yatırımcısının kendi 
tercihi ile oluşması zor olacağından, bakanlığımızın yapacağı yönetmelik değişiklikleri ile sektörü bu 
dönüşüme yönlendirmesinin ülkemiz turizmi için faydalı olduğunu düşünüyoruz. Ülkemizin bir paradigma 
değişikliğine ihtiyacı vardır. 

“Herkes bazen doktora ihtiyaç duyar, ama 

Herkes hijyene her zaman ihtiyaç duyar.” 

 

Bu klavuza Katkı Sunanlar (Alfabetik Sıra ile) 

Adil ÇİÇEK, Alva Donna Hotels Yön. Kurulu Üyesi 

İlknur GÜÇLÜTÜRK ÇÖPELLİ, Kalite Müdürü 

Adnan KURT, Genel Müdür 

İpek KEPECİ, Kalite Müdürü 

A. Adnan SOYASLAN, Genel Müdür 

İrfan YUMLU, Kalite ve Misafir İlişkileri Müdürü 

Ahmet AKÇACIOĞLU, ISIS-Türkiye Genel Müdür 

İsmail ÇORBACIOĞLU, Kalite Müdürü 

Alaaddin GÜRSES, Genel Müdür 

İsmail TİRALİ, Genel Müdür 

Amanda Jane ÖZSOY, Genel Müdür 

Oğuz KABADAYI, Genel Koordinatör 

Ayhan HACIBEKTAŞOĞLU, Genel Müdür 

Özgün YILDIRIM, Kalite Müdürü 

Aykut KIRBAŞ, TSE 

Ömer DENGİZ, Genel Müdür 

Aylin CANSIZ, Eğitim ve Gelişim Müdürü 

Özgür GÜL, ISIS-Türkiye Hukuk Müşaviri 

Behiye KARA, Kalite Müdürü 

Serdar ÖZKAYA, Genel Müdür Yard. 

Bora ÖZKURT, Spa Danışmanı 

Sinem KAHRAMAN, Kalite Müdürü 

Cihangir ÇETE, Genel Müdür 

Sibel GÜN, Kalite Müdürü 

Çilem BEDER, Kalite Müdürü 

Sinan IŞIK, Bölge Müdürü 

Doğan BOZKUŞ, Genel Müdür 

Mesut DURU, TSE 

Ekrem CURNAL, Genel Müdür 

M. Özerk ÇAKIR, Yönetim Danışmanı 

Elif KIRBAŞ, TSE 

M. Recai YILMAZ, ISIS-Türkiye Genel Müdür Yard. 

Elif ŞEREMET, Kalite Müdürü 

Murat AKÇACIOĞLU, ISIS-Türkiye Tıbbi Danışmanı 

Emel MUTLU, Eğitim ve Gelişim Müdürü 

Murat TUGAY, Genel Müdür Yard. 

Eren TANYERİ, Kalite Müdürü 

Mustafa ALTUN, Steward Müdürü 

Ezel ABACI, Kalite Müdürü 

Türker ŞAHİN, Genel Müdür 

Fikret DELİ Kalite Müdürü 

Ümmihan ÖZBEY MASIR, TSE 

Gülbahar PALA ÖLMEZ, Kalite Müdürü 

Veysel KARATOPUK, ISIS-Türkiye BT Müdürü 

Huriye ŞİMŞEK, Kalite Müdürü 

Zülal İNAN, Genel Müdür 

Konaklama Tesislerinde Covid-19 Yönetim Kılavuzu yukarıda adı geçen gönüllüler tarafından açık kaynak 
olarak hazırlanmıştır. Hazırlanan bu kılavuzda detaylandırılan hususlar tavsiye niteliğindedir. 

İÇİNDEKİLER 

1. İşletme İçi Ekiplerin Kurulması 9 
1.1. Covid-19 Kriz Ekibi 9 
1.1.1. Kriz İletişim Planı 9 
1.1.2. Risk Analizi 10 
1.1.3. Salgın Acil Durum Yönetimi Hazırlık Aşaması 10 
1.1.4. Covid-19 Şüphesi veya Vaka Durumu Senaryolarının Oluşturulması 12 
1.2. Kriz Dönemi Maliyet Yönetimi Ekibi 12 
1.2.1. Çalışan Maliyetleri 12 
1.2.2. Sabit Giderler 13 
1.2.3. Sözleşmelerin Gözden Geçirilmesi 13 
1.3. Kurumsal Gelişim ve Stratejik Planlama Komitesi 13 
1.3.1. Misafir Beklentilerinin Gözden Geçirilmesi 13 
1.3.2. Hizmetlerin ve Konseptlerin Gözden Geçirilmesi 13 
1.3.3. Çalışan Beklentilerinin Gözden Geçirilmesi 14 
1.3.4. Kısa Ve Uzun Vade Stratejik Hedeflerin Gözden Geçirilmesi ve Güncellenmesi 14 
1.3.5. Marka Yönetimi 14 
1.3.6. Dokümantasyonun Gözden Geçirilmesi 15 
1.4. Yasal Süreçlerin Gözden Geçirilmesi 15 
1.4.1. Reklamasyon Süreçleri 15 
1.4.2. İş Kazası Davaları 16 
1.4.3. Kişisel ve Özel Nitelikli Verilerin Korunması 16 
1.4.4. Sigorta / Poliçe 17 
1.4.5. Sözleşmelerin Gözden Geçirilmesi (Mücbir Sebepler Maddesi eklenmesi) 17 
1.4.6. Yeni Yayınlanan Mevzuatların, Teşviklerin Takip Sistemi 17 
1.5. Dijital Dönüşüm Komitesi 18 
1.5.1. Misafire Yönelik Dijital Çözümler 18 
1.5.2. Robotik Hizmetler 18 
1.6. İş Sağlığı Güvenliği Kurulu 19 
1.6.1. Çalışan Bilinçlendirme ve İSG Eğitimleri 19 
1.6.2. Dış Kaynaklı Hizmet Sağlayıcı & Taşeronların Hizmet Şartnameleri 19 
1.6.3. Çevre Kurulu ve Covid-19 Dönemi Atık Yönetimi 19 
1.7. Gıda Güvenliği Ekibi 20 
1.7.1. Mal Kabul Süreci 22 
1.7.2. Üretim, Depolama Ve Sunum Alanlarında Uygulamaların Gözden Geçirilmesi 22 
1.7.3. Temizlik ve Dezenfeksiyon Planı 26 
1.7.4. Kontrol, Denetimler ve Mikrobiyolojik ve Kimyasal Analizler 26 
2. Covid-19 Kapsamında Alınması Gereken Fiziki / Operasyonel / Altyapısal Önlemler ve Departman Uygulama Önerileri 27 
2.1. İşletme Yönetimi 27 
2.2. Güvenlik 28 
2.2.1. Kapı Güvenlik 28 
2.2.2. Cankurtaranlar 28 
2.2.3. Ziyaretçi Güvenliği 29 
2.3. Ön Büro / Misafir İlişkileri Yönetimi 29 
2.3.1. Misafir Transferleri 29 
2.3.2. Resepsiyon / Karşılama 29 
2.3.3. Vale Hizmeti / Misafir Araç Temizliği 31 
2.3.4. Kişiye Özel Hizmetler 31 
2.3.5. Bellboylar & Bagaj Taşıma / Bagaj Odası 31 
2.3.6. Buggy & Shuttle Araçları 32 
2.3.7. Karşılama İkramları 32 
2.3.8. Info Tur 32 
2.3.9. Çağrı Merkezi / Operasyon Yönetimi 32 
2.4. İnsan Kaynakları 32 
2.4.1. Çalışan Eğitimleri 33 
2.4.2. Personel Çalışma Planları 34 
2.5. Personel Önlemleri 34 
2.5.1. Ortak Kullanım Alanları 34 
2.5.2. Personel Üniformaları ve KKD 36 
2.5.3. Personel Hijyeni 36 
2.5.4. Personel Giriş-Çıkışları 37 
2.5.5. Personel Servisleri 37 
2.5.6. Personel Lojmanları 38 
2.6. Teknik Servis 39 
2.6.1. Havalandırma (Şartlandırmalar, Filtre Temizlikleri, Kapalı Alan Ortam-Hava Hijyeni) 39 
2.7. Yüzme Havuzları ve Jakuzi 40 
2.8. Kullanım Suları 41 
2.9. Kat Hizmetleri 42 
2.9.1. Oda Temizlik ve Dezenfeksiyon Uygulamaları 42 
2.9.2. Genel Alanlar 44 
2.9.3. Dezenfeksiyon Yöntemleri ve Kimyasallar 46 
2.9.4. Kat / Meydan Ofisleri 46 
2.9.5. Kat ve Meydan Arabaları 47 
2.9.6. Vektör Mücadelesi (Haşere İlaçlama) 47 
2.10. Çamaşırhane / Tekstil Yönetimi 47 
2.10.1. Dağıtım Yolları ve Şekilleri 48 
2.10.2. Üniforma Yıkama 48 
2.10.3. Yıkanamayan Ürünler 49 
2.10.4. Taşeron Çamaşırhane Hizmeti 49 
2.11. SPA & Wellness & Fitness 49 
2.11.1. SPA Resepsiyon Hizmetleri 50 
2.11.2. Hamam & Sauna & Buhar Odası 50 
2.11.3. Fitness 50 
2.11.4. Diğer SPA Hizmet Alanları 51 
2.12. Animasyon / Eğlence ve Aktivite 51 
2.12.1. Bireysel Etkinlik Yönetimi 51 
2.12.2. Dışarıdan Alınan Eğlence Hizmetleri 52 
2.12.3. Oyun Parkurları / Luna Park / Macera Parkı 52 
2.13. Çocuk Kulübü / Gençlik Kulübü 52 
2.13.1. Mini Büfeler / İkramlar 54 
2.13.2. Uyku Odaları 54 
2.13.3. Oyun Salonları / Macera Parkları Oyun Salonu vb. Alanları 55 
2.14. Acente Temsilcisi/Rehberler Yönetimi 55 
2.15. Bilgi Teknolojileri / İnternet Güvenliği 55 
2.16. Satın Alma (Tedarik Zinciri Yönetimi) 56 
2.16.1. Stok Yönetimi 56 
2.16.2. Sözleşmeler 56 
2.17. Gece Kulübü (Kapalı Disko) 56 
2.18. Toplantı Salonları / Kongre Merkezleri / Sinema Salonları 57 
2.19. Golf Sahaları / Spor Tesisleri 57 
2.20. Revir / İşyeri Hekimi 58 
2.21. Otel İçi Dükkânlar & Mağazalar 58 
2.22. Dış Kaynaklı Hizmetler 58 
2.22.1. Kuaför & Berber 59 
3. İşletmede Şüpheli Misafir ve Çalışan Olması Durumunda Genel Yaklaşım 60 
3.1. Hasta/Şüpheli Personel Yönetimi 61 
3.1.1. İzolasyon Odası / Bölgesi Özellikleri 62 
3.1.2. İzolasyon Odası / Bölgesi ve Şüpheli Vaka Odası Temizliği 62 
4. EKLER 66 
EK-1 TANIMLAR 66 
EK-2 Örnek; Covid-19 Önlemleri Personel Duyurusu 69 
EK-3 Örnek; Covid-19 Önlemleri Misafir Duyurusu 70 
EK-4 Çalışan Maliyetleri 71 
EK-5 Covid-19 Sürecinde İşletme Yasal Süreci 74 
Ek-6 Salgın ve Hastalık Takibinde “Vaka Grafiği” (Epi Curve) 82 
EK-7 Kişisel Koruyucu Ekipmanların Kullanımı 86 
EK-8 Ateş Ölçer Kullanımı 90 
EK-9 Kişisel Koruyucu Önlemler 91 
EK-10 Dezenfeksiyon Yöntemleri ve Kimyasallar 92 
EK-11 Damlacık İzolasyon Önlemleri 99 
Ek-12 Personel Covid-19 Taahhütnamesi 100 
Ek-13 Misafir Covid-19 Beyan ve Taahhütnamesi 102 
5. FAYDALI BİLGİ KAYNAKLARI 104 
6. KAYNAKLAR 104 

 

Konaklama Tesislerinde Covid-19 Yönetim Kılavuzu 

Salgın hastalıklarının toplum düzeyindeki etkisi, virüsün bulaştırıcılığına, hastalık oluşturma yeteneğine 
(virülansına), toplumdaki bireylerin bağışıklık durumuna, bireyler arası temas ve toplumlar arası ulaşım 
özelliklerine, risk faktörlerinin varlığına, sunulan sağlık hizmetlerine ve iklime bağlı olarak değişiklik 
göstermektedir. 

Salgın hastalıklar, devlet ve toplum için yaşamsal öneme sahip faaliyetleri ve toplum yaşamındaki olağan 
akışı etkilemektedir. Buna bağlı olarak zorluklara ve ekonomik kayıplara neden olabilmektedir. 

Aşının henüz bulunmadığı dönemde, enfeksiyondan korunma ve kontrol önlemlerini uygulayarak, 
enfeksiyonun toplumda yayılmasını azaltmak ve böylece salgın hastalığın erken dönemlerinde enfekte 
olacak kişi sayısını ve salgın hastalık nedeniyle ortaya çıkacak vakaları azaltmak mümkündür. Buradan 
hareketle Covid-19 salgınında konaklama işletmeleri bağlamında alınacak önlemlerde: 

1- Zaman ve mekân kontrolünün sağlanması, 
2- El ile temas eden yüzeylerin temizlik ve dezenfeksiyonu, iki ana temel konudur. 

Zaman ve Mekân Kontrolü 

Covid-19 ile mücadelenin ana konusu zamanın ve mekânın kontrolünün sağlanması ile olacaktır. 

Virüs ile mücadele bilim kurulu tarafından açıklanan, temaslı ve yakın temaslı vaka tanımlarında 
kullanılan 1,5 m. mesafe ve aynı ortamda 15 dk. bulunma algoritmasını konaklama tesislerine uyarlamak 
mümkündür. Bu açıdan tesis içi bütün alanlarda misafir ve çalışan arası 1,5 m. mesafe aralığının 
sağlanması önemlidir. 

Bununla beraber, misafir ve çalışanların mecburen bir araya geldiği operasyon faaliyetlerini, mümkün 
olduğunca 15 dk. içerisinde bitirmeye çalışmak gerekir. Örneğin; işletmeler; misafir giriş işlemleri (check-
in) sırasında, misafirleri güvenli mesafe sağlayacak şekilde bekleterek, check-in işlemlerini her bir parti 
misafir için maksimum 15 dk. içerisinde bitirmeyi planlanmalıdır. 

Temizlik ve Dezenfeksiyon 

Covid-19; temas sonrasında ellerin; ağız, burun veya göz mukozasına götürülmesi ve temas etmesi ile 
bulaşmaktadır. Bu sebeple doğru ve etkin bir temizlik ve dezenfeksiyon planı ile kontrol sağlamak 
mümkün olacaktır. 

Bu iki temel konuyu baz alınarak işletmelerin öncelikli yapması gereken nokta; krizi yönetebilmek için 
ekipler oluşturmak ve yönetsel/ operasyonel süreçlerde alınacak aksiyonları belirlemek olacaktır. 

İşletmelerin uygulaması gereken misafir güvenliği, gıda ve su güvenliği, toplum sağlığı ve hijyen, çevre 
güvenliği ve atık yönetimi, iş sağlığı güvenliği gibi konulara ek olarak, kılavuz içerisinde COVID-19 
temelinde alınması tavsiye edilen aksi

1. İşletme İçi Ekiplerin Kurulması 

1.1. Covid-19 Kriz Ekibi 

Küresel salgın dönemi ve sonrası süreci yönetecek ve üst yönetime bilgi akışını sağlayacak ekiptir. Covid-
19 Kriz Ekibi üyeleri işletmede bu süreçle ilgili aksiyonların takibinden sorumlu tüm ilgili kişileri 
içermelidir. 

İşletmelerde Covid-19 Küresel Salgınını Yönetimi İçin, 

. “Covid-19 Kriz Ekibi” oluşturulmalı ve ekipte üyelerin yedekleri olmalı, 
. Kriz ekibinin yöneticisi, iletişim sorumlusu ve sözcüsü belirlenmeli, 
. Kriz ekibinde ilgili sorumluların yanı sıra; üst yönetim temsilcisi, departman yöneticileri, işyeri 
hekimi, işletme İSG uzmanı ve hukuk danışmanı ve/veya avukat yer almalı, 
. İşletme kriz ekibinin görev, yetki ve sorumlulukları tanımlanmalı, 
. Kriz ekibinin toplantı sıklığı, ekip çalışma ve toplanma yöntemleri belirlenmeli ve kriz ekibinin 
toplantılarını uzaktan bağlantı (Skype, microsoft teams vb.) uygulamaları üzerinden yapabilmesi 
ve evden çalışabilmesi için gerekli altyapı sağlanmalı, 
. Dışarıdan alınan hizmetlerin sürekliliğini gözden geçirmeli, kriz süresince paydaşlar ile iletişim 
halinde olmalı ve gerekli görülen noktalarda katılımları sağlanmalı, 
. Raporlama ve takip süreci tanımlanmalıdır. 
. İşletmeler, kriz dönemini iki aşamalı değerlendirmelidir. 1. Aşama; işletmede vaka görülmemesi 
durumunda ki uygulamalar, 2. aşama ise; işletmede şüpheli veya konfirme vaka olması 
durumunda yapılacak aksiyonların planlanmasıdır. 

1.1.1. Kriz İletişim Planı 

Covid-19 Kriz ekibi, salgın döneminde iletişimi etkin sağlamak amacıyla iç ve dış iletişim sürecini 
tanımlamalıdır. 

. Salgın hastalıklarda krizi meydana getiren durum ve kaynağı hakkında uzmanlardan bilgi alınır. 
. Kriz ve etkileri konusunda komiteye bilgi akışı sağlanır. Komite bu bilgileri inceleyerek gerekli 
önlem ve düzenlemelerin yapılmasını koordine eder. 
. Daha önce herhangi bir salgın hastalık ile karşılaşılıp karşılaşılmadığı, karşılaşılmış ise ne gibi 
önlemler alındığı ve sonuçları araştırılmalıdır. 
. POSI prosedürlerinin uygulanması sağlanmalıdır. (POSI Prosedürleri yok ise oluşturulmalıdır.) 
. Krizin, işletme bünyesinde, misafir ve çalışanlar üzerinde potansiyel etkileri araştırılmalıdır. 
. Resmi kurumlar ile iletişim üst seviyede tutulmalıdır. 
. Misafirler, çalışanlar, ziyaretçiler, acenteler ve tedarikçiler bilgilendirilmelidir. Bu bilgilendirme 
açık, net ve anlaşılabilir olmalıdır. 

İletişim planı oluştururken, Kriz Ekibi, iletişimde kullanılan bilginin hijyen ve sanitasyon yönetim 
sisteminden üretilen bilgi ile uyumlu ve güvenilir olduğunu güvence altına almalıdır. İşletmeler, hijyen ve 
sanitasyon yönetim sistemi ile ilgili iletişimlere cevap verebilmelidir. 

1.1.2. Risk Analizi 

Risklerin Tanımlanması 

İşletmeler, Covid-19 küresel salgınından sonra potansiyel bulaşıcı hastalıklar ve bunların yayılma 
yöntemleri ile ilgili riskleri göz önünde bulundurmak ve gerekli kontrol önlemlerini almak 
durumundadırlar. 

İşletmede mevcut süreç risk analizleri ve İSG risk analizleri gözden geçirilmelidir. Covid-19 küresel 
salgınına ait riskler tüm boyutları ile ele alınarak tanımlanmalı, işletmenin alabileceği önlemler 
doğrultusunda risk puanlandırmaları ve aksiyon planları yapılmalıdır. 

Risk belirleme seçenekleri; riskten kaçınma, kabullenebilir risk, risk kaynağının yok edilmesi, riskin 
gerçekleşmesi ve sonuçları ile ilgili tesisin; finansal, yönetsel, operasyonel, coğrafi, biyolojik, prestij, 
tedarik zinciri ve bunun gibi başlıkları içermelidir. Risk analiz metodolojisi alışılagelen matris sistemi 
kullanılarak yapılabilir. 

Aksiyon Planlarının Oluşturulması 

Covid-19 kapsamında tanımlanan riskler için gerekli, uygulanabilir ve gerçekçi önlemler planlamalı, bu 
aksiyonlar öncelik sırasına göre değerlendirilmeli, her görevi yerine getirmekle yükümlü kişi ve ekipler, 
bu görevlerin ne zaman tamamlanacağı (son teslim tarihleri ve aşamaları), görevleri tamamlamak için 
gerekli kaynaklar ve ilerlemeyi değerlendirmek için alınması gereken önlemler belirlenmelidir. 

Fırsatların İncelenmesi 

Covid-19 riskleri tanımlanırken işletmeye fırsat yaratabilecek noktalarda göz önünde bulundurularak 
listelenmelidir. Fırsatlar, önerinin hayata geçirilmesinin zorluk veya kolaylık derecesine, işletmeye 
kazanım öngörüsüne ve önerinin hayata geçirilmesi ile şirketin yaşayabileceği risklerin derecesine göre 
gruplandırılarak değerlendirilmelidir. 

İş Sürekliliği 

İş sürekliliği, kesintiye neden olan ihlal (doğal afet, yangın, salgın vb.) olayları ortaya çıktığında, söz 
konusu ihlal olayına karşı korunmak, ihlal olayının tekrar meydana gelme olasılığını azaltmak, ihlal 
olayına karşı hazırlıklı olmak ve ihlal olayında gerekli kurtarma işlemini yapmak üzere yazılı dokümanlar 
(iş sürekliliği planı) ile planlamak, kurmak, gerçekleştirmek, işletmek, izlemek, gözden geçirmek, 
sürdürmek ve sürekli olarak iyileştirmek amacıyla yöntemlerin bütünüdür. 

1.1.3. Salgın Acil Durum Yönetimi Hazırlık Aşaması 

İşletmelerde hastalık belirtisi gösteren, şüpheli ya da tanısı kesinleşmiş misafir ve çalışanlarda vaka 
olması durumunda enfeksiyonun daha geniş nüfusa yayılmasına izin vermemek üzere yapılması 
gerekenler, acil durum planları ve aksiyon planları ile tanımlanmalıdır. Bu tanımlamalar; 

. İzolasyon Odaları / Bölgelerini, 
. İzolasyon sürelerini, 
. Sorumlu kişileri, 
. İç ve dış iletişim birimlerini, 
. Temas eden kişilerin tanımlanması gibi salgını kontrol altına alabilecek bilgileri içermelidir. 

Hastalık belirtisi gösteren misafirlerin ve çalışanların yönetiminde enfeksiyonun daha geniş nüfusa 
yayılmasına izin vermemek üzere, semptom gösteren misafir veya çalışanlar için gerekli iç iletişim 
prosedürleri içerisinde; 

. Hastalık belirtisi gösteren misafirlerin, otel personeli tarafından yönetime ihbar edilme kanalları 
(Her gün odalara giden temizlik yapan kat hizmetleri, ön büro, teknik servis gibi misafir ile birebir 
temas içinde bulunan departman çalışanlarının bildirim talimat ve prosedürleri) oluşturulmalıdır. 
. İşletmede hastalık belirtisi gösteren misafir veya çalışanların otel işyeri hekimine yönlendirme 
talimat ve prosedürleri oluşturulmalıdır. 
o Bu öneriyi reddeden misafir veya çalışan için; 
. İzolasyon bölgesi gözüyle bakılan odalarda gözetim talimat ve prosedürleri 
oluşturulmalıdır. 
. Sağlık riski taşıdığı ve işbirliği göstermediği için otelden çıkarılma talimat ve 
prosedürleri oluşturulmalıdır. 

İzolasyon Odaları / Bölgeleri 

İşletme içerisinde belirlenecek izolasyon bölgesi alanı misafir, çalışan ve taşeron hizmetleri hacmi ve 
işletme fiziki altyapısı göz önünde bulundurularak, misafirlerin yoğun olarak kullandığı alanlardan 
mümkün olduğunca uzak bir konumda belirlenmelidir. 

İzolasyon bölgeleri seviyelendirilmesi Sağlık Bakanlığı’nın “Bulaşıcı Hastalıklar Sürveyans ve Kontrol 
Esasları Yönetmeliği” ne göre aksiyon planı ve süreç tanımı yapılmalıdır. 

İşletmeler, semptom gösteren konukları desteklemek için izolasyon odası / bölgelerinde verilen 
hizmetlerin yönetilmesi sağlanmalıdır. İzolasyon, ya da bir anlamda otelde karantina uygulaması, 
misafirin tam kabul ve desteğini gerektirir. Yemek yemek için dahi odasından çıkmamasını gerektirir. 
Böyle bir düzenleme, tatilde bulunuyor/tatil yapıyor olmak sayılmayacağı için, 

. İşletmeler daha sonra haklı/haksız izole ettiği misafir tarafından benim tatil yapmam engellendi 
diyerek dava edilebilir. (Bknz. EK-5 Covid-19 Sürecinde İşletme Yasal Süreçleri) 
. Şüpheli vaka tespit edilmesi durumunda bu misafirlerin izolasyon bölgesine yönlendirilmesi ve 
hastaneye yönlendirileceği süreye kadar bu alanda kalmayı reddetmesi durumunda işletmenin 
nasıl hareket edeceği önceden düşünülmeli ve tedbir almalıdır. 

İzolasyon odası / Bölgesinin olması gereken özellikleri ve hangi durumlarda izolasyon bölgesine kişilerin 
alınması gerektiği “3.1.2. İzolasyon Odası / Bölgesi Özellikleri” başlığında detaylandırılmıştır. 

1.1.4. Covid-19 Şüphesi veya Vaka Durumu Senaryolarının Oluşturulması 

Muhtemel Covid-19 vakalarının yaşanması durumunda, olumsuz etkilerini önlemek veya azaltmak için, 
yaşanabilecek senaryo başlıkları altında işletmeler gerekli aksiyonları belirlemeli ve hazırlıklarını 
yapılmalıdır. Yaşanabilecek vakaların işletmeye etkisi seviyelendirilerek, her seviyede işletmelerin ne 
aksiyon alması gerektiği planlanmalıdır. Tüm bu planlar yazılı hale getirilmeli ve çalışanlar ile 
paylaşılmalıdır. 

Salgın vakalarında ekiplerin hızlı toplanabilmesi, doğru karar alma süreçlerinin işleyebilmesi, çalışanların 
hazır olabilmesi ve gerekli ekipman ve malzemelerin ihtiyaç anında bulunabilmesi için oluşturulan 
senaryoların tatbikatı yapılmalı ve tatbikat sonuçları analizler edilerek, zayıf alanlar iyileştirilmelidir. 

1.2. Kriz Dönemi Maliyet Yönetimi Ekibi 

Her departmandan bir ekip üyesinin içinde bulunduğu Maliyet Yönetimi Ekibinde, departmanlar kendi 
departmanları veya birimleri için kriz dönemi maliyet kalemlerini incelemelidir. “Zorunlu mu, maliyete 
niçin katlanmalıyız, zorunlu ise azaltılabilir mi, nasıl azaltılabilir?” sorularını maliyet kalemlerinin 
sorgulanmasında kullanılabilir. Başta enerji tüketimleri, yeni satın alımlar ve çalışan maliyetleri olmak 
üzere tüm maliyetler için gözden geçirilmeli, maliyet planı yapılmalı ve bu plan, kriz süreci içerisinde 
sürekli olarak güncellenmelidir. 

Bu süreçte çalışanların tasarruf önerilerini almak işletmelerin şeffaf ve katılımcı yönetim süreçlerini 
olumlu etkileyecektir. 

1.2.1. Çalışan Maliyetleri 

İşletmeler bu dönemde finansal durumlarını göz önünde bulundurarak çalışanları ile ilgili maliyet 
planlamaları yapabilir. Hukuki açıdan değerlendirmeleri için “EK-4 Çalışan Maliyetleri” ni incelenebilir. 
Uygulama öneri başlıkları şöyle listelenebilir; 

. Yıllık izin yükünü azaltma 
. İşe alımların durdurulması 
. Fazla mesailerin ve dış kaynak kullanımının kontrol altına alınması 
. Ayın belli günlerinde herkes için ücretsiz izin 
. Uzaktan çalışma modeli ile yeme, içme, ulaşım gibi personel maliyetlerinin düşürülmesi 
. Çıkış için istekli olan çalışanların uğurlanması 
. İşten çıkarma zorunlu ise; 
0 Norm Kadro çalışması yapılması 
0 Performansa göre adil yaklaşım gösterilmesi 

1.2.2. Sabit Giderler 

Tesisler, bakım-onarım, enerji ve operasyonel maliyetlerini detaylandırmalıdır. Tesisler kapalı dahi olsa az 
sayıda çalışan olacağı için yiyecek-içecek, güvenlik, temizlik vb. operasyonel giderlerini planlamalıdır. 

1.2.3. Sözleşmelerin Gözden Geçirilmesi 

Acenteler, dış kaynaklı hizmet sağlayıcılar, taşeronlar, tedarikçiler vb. işletmenin mali akışını etkileyen 
tüm ilgili paydaşları ile yapılan sözleşmelerde ödeme planları, ürün iade şartları, vb. durumlar gözden 
geçirilmelidir. 

Örneğin kriz nedeni ile faaliyetini durduran bir işletmenin, yeniden faaliyete geçeceği süreye kadar depo 
stoklarında son kullanma tarihleri (SKT) yaklaşan ürünleri ilgili tedarikçiye iadesi veya değişimini 
sağlaması gibi işletme içerisinde her birimin kendi iş operasyonları için kriz dönemi önlemlerini alması 
sağlanmalıdır. 

1.3. Kurumsal Gelişim ve Stratejik Planlama Komitesi 

1.3.1. Misafir Beklentilerinin Gözden Geçirilmesi 

Salgın yönetiminde misafirlerden gelebilecek olumlu ve olumsuz tepkilerin yönetilebilmesi ve yönetime 
veri kaynağı oluşturulması adına aşağıdaki çalışmalar yapılabilir; 

. Online anket, canlı yayın, sosyal medya hesapları üzerinden veya birebir görüşmelerle misafir 
beklentilerinin alınması ve bu görüş alımlarının düzenli olarak yapılarak Covid-19 ile mücadelede 
tesisin eksiklerinin misafir gözünden tespit edilmesi, 
. Ulusal ve yerel turizm sitelerinin, gündem ile ilgili yapılan sektörel haberlerinin takip edilmesi, 
. Acentelerle iletişime geçilerek beklentilerinin ve taleplerinin analiz edilmesi, 
. Pazar araştırması şirketlerinin misafir beklentilerine yönelik anket sonuçlarının değerlendirilmesi. 

1.3.2. Hizmetlerin ve Konseptlerin Gözden Geçirilmesi 

İşletmeler Covid-19 sonrası misafirlerine yönelik hizmet konseptlerini gözden geçirmelidir. Özellikle bu 
dönemde mümkün olan düzeyde kişiye özel hizmet konseptleri düşünülmelidir. Restoranlar, plajlar, A la 
Carte restoranlar vb. ortak kullanım alanları ile ilgili her işletme kendi yapısına uygun fiziki düzenlemeleri 
planlamalıdır. 

Küresel salgın nedeniyle hizmet ve konseptlerde yapılan her değişiklik ve alınan önlemler işbirliği içinde 
olunan acentelere bildirilmeli ve karşılıklı imzalanmalıdır. Böylece misafirlerin seyahat sözleşmesine de 
yansıyacak olan bu değişiklikler karşılıklı imza altına alınmış ve olası şikayet ve tatil sonrası para iade 
durumları önlenmiş, tekrar hukuki zemine kavuşturulmuş olur. 

İşletmeler, hukuki açıdan destek alarak müşteri sözleşmelerini gözden geçirmeli ve mücbir sebeplerden 
ötürü hizmet ve konseptlerde yapılacak değişikler ile ilgili oluşacak durumları garanti altına almalıdır. 

Acentelere iletilen ve işletmelerin online olarak yayınladıkları fact sheet'lerin (işletme hizmet 
bilgilendirme formu), Covid-19 süreci ile ilgili hizmet ve konsept değişiklikleri ile örtüşmesini sağlayacak 
şekilde revize edilmesi gereklidir. 

1.3.3. Çalışan Beklentilerinin Gözden Geçirilmesi 

İşletmeler gerekli iş güvenliği tedbirlerini ve hukuki özen yükümlülüklerini yerine getirmeli ve her bir 
birim için temas seviyesini göz önünde tutmalı ve bu seviyeye göre önlemleri almalıdır. Personele yönelik 
önlemler için “EK-4 Çalışan Maliyetleri” incelenebilir. 

Tesis içerisinde Covid-19 kapsamında çalışanlara yönelik uygulamalar ve alınan önlemlerin yeterliliği 
hususunda, geri bildirim anketleri, öneri/şikâyet kutuları vb. yöntemlerle çalışanlardan görüş ve 
tavsiyeleri vb. alınabilir. 

1.3.4. Kısa Ve Uzun Vade Stratejik Hedeflerin Gözden Geçirilmesi ve Güncellenmesi 

İşletmeler kısa ve uzun vadede oluşturdukları mevcut stratejik planlarını Covid-19 sürecini göz önünde 
bulundurarak yeniden gözden geçirmeli, yenilemeli ve hedeflerini revize etmelidir. 

Bu kapsamda aşağıdaki konuların sürekli olarak takibi sağlanmalıdır; 

. Küresel salgında ülke/bölge bazlı sektörel satış/pazarlama ilişkileri (gelir/gider/doluluk) 
. Covid-19 ile ilgili önlem ve uygulama raporları 
. Kaynak pazarlar izleme ve durum raporları 
. Forecast takibi – İşletme içi kullanım alanları planlaması ve optimizasyonu 
. Rakip işletmelerin Covid-19 kapsamında uyguladıkları konsept ve hizmetler 

1.3.5. Marka Yönetimi 

İşletmeler, marka stratejilerini göz önünde bulundurularak, kriz dönemi ile ilgili planlarını satış, 
pazarlama ekiplerinin de içinde bulunacağı kolektif bir çalışma ile yürütmelidir. 

Tüketicilerin kriz sırasında markaların yapmasını istedikleri ilk üç iletişim stratejisi 

. İşletmelerin kriz döneminde gündeme nasıl yardımcı olduğu, 
. İşletmelerin yeni durumda alacağı tutum, 
. Güveni nasıl oluşturacağını anlatmasıdır. 

İşletmeler, Covid-19 kriz yönetim süreci için pozitif marka yönetim stratejileri geliştirmelidir. 

 
Web Sitesi ve Sosyal Medya Yönetimi 

. İşletmelerde ilgili birimler, Covid-19 küresel salgın döneminde, web sitelerini ve sosyal medya 
hesaplarını etkin yönetebilmeleri için, operatörler ve ilgili paydaşların görüşlerini alarak bir plan 
oluşturmalıdır. 
. İşletmeler, Covid-19 kapsamında alınan önlemler ve uygulamalar ile ilgili çalışmaları hakkında 
tüm paydaşlarını bilgilendirecek paylaşımları web siteleri ve sosyal medya hesaplarında 
yayınlayabilirler. 

1.3.6. Dokümantasyonun Gözden Geçirilmesi 

. İşletme POSI (Enfeksiyon Yayılmasını Önleme Prosedürü) prosedürleri gözden geçirilmeli ve 
küresel salgın ile mücadele hususunda aksiyonlar tanımlanmalıdır. 
. İşletme Covid-19 ile mücadele ve önlemlerine yönelik temizlik ve dezenfeksiyon planı 
oluşturmalı ve kayıt altına almalıdır. 
. İşletmelerin yürütmekte oldukları kalite standartları ve yasal mevzuatların gerektirdiği süreç 
dokümanları salgın risk analizi sonuçları, aksiyon planları ve acil durum planları doğrultusunda 
güncellenmelidir. 
. Her departman kendi iş süreci ile ilgili Covid-19 kapsamında alınan önlemlerini kontrol etmeli ve 
kayıt altına almalıdır. 

1.4. Yasal Süreçlerin Gözden Geçirilmesi 

1.4.1. Reklamasyon Süreçleri 

Orta ve uzun vadede salgın hastalık nedeni ile işletmelerin büyük çaplı reklamasyon ile karşı karşıya 
kalmaları muhtemel olup, bu hususta yargı yollarına gidilebilir. Nitekim işletmeler tarafından yapılan 
sigorta sözleşmelerinin ivedi güncellenmesi ve salgın hastalıkların kapsam içine alınması gerekmektedir. 
İşletmede kalan misafirin salgın hastalıklar harici rahatsızlanması durumu bugüne kadar yapılan sigorta 
poliçeleri kapsamındadır. Ancak uluslararası hukuk çerçevesinde doğacak reklamasyonlar sigorta 
şirketleri tarafından karşılanmamaktadır. Bu noktada hukuk sistemimize yeni giren arabuluculuk yolu ile 
çözümlenmesi sureti ile iç hukukumuzca kabul edilebilir hale getirilmesi Singapur Sözleşmesi ile mümkün 
olabilecektir. 

Daha detaylı bilgi için “EK-5 Covid-19 Sürecinde İşletme Yasal Süreçleri” incelenebilir. 

Ayrıca, işletmelerin yapmış oldukları otel ve tatil köyü sigortalarında (3. Taraf Mali Mesuliyet Sigortası) 
salgın hastalıkların kapsam dâhilinde kalıp kalmadığını mutlak surette kontrol etmeleri; bu risk kapsam 
dışında ise ivedilikle sigorta poliçelerini güncellemeleri gerekmektedir. 

1.4.2. İş Kazası Davaları 

Covid-19 salgın hastalık sürecinde çalışanların günlük ateş ölçümlerinin yapılması küresel salgın hastalığın 
izlenmesi açısından önemlidir. 

Mevzuatımızda işçi-işveren ilişkileri bakımından; 

. İşçinin iş sözleşmesini feshetme hakkı, 
. İşçinin çalışmaktan kaçınma hakkı, 
. Bulaşıcı hastalığa yakalanan kişinin çalışma yasağı bulunmaktadır. 

Bu dönemde uygulanan ekstra temizlik ve dezenfeksiyon önlemleri nedeniyle kimyasallara aşırı 
maruziyet sebebi ile oluşabilecek iş kazaları ve mesleki hastalıkların önlenebilmesi için personele gerekli 
eğitimlerin verilmesiyle birlikte uygun ve yeterli sayıda kişisel koruyucu donanımların ilgili çalışanlar 
tarafından kullanıldığı işletme tarafından garanti altına alınmalıdır. 

Sonuç olarak, işverenin işyerinde gerekli tüm yasal yükümlülüklerini yerine getirmesi, iş güvenliği 
kuralları çerçevesinde tüm tedbirleri alması gerekmektedir. Daha detaylı bilgi için “EK-5 Covid-19 
Sürecinde İşletme Yasal Süreçleri” ni incelenebilir. 

1.4.3. Kişisel ve Özel Nitelikli Verilerin Korunması 

Bu süreçte her zaman işlenen kişisel verilerin işlenmesi konusunda herhangi bir değişiklik olmayacakken, 
istisnai durumlarda işlenen özel nitelikli kişisel verilerin işlenmesi noktasında işverenlere büyük 
sorumluluklar düşmektedir. Ayrıca, GDPR (General Data Protection Regulation) düzenlemeleri de takip 
edilmelidir. 

Bu noktada veri sorumluları tarafından özellikle dikkat edilmesi gereken husus, misafirlerin işletmeye 
girişleri esnasında özel nitelikli kişisel verilerinin işlenmesi amacı ile misafirlerin anlayacağı şekilde sade 
ve ancak tüm yasal yükümlülükleri taşıyan aydınlatma metinlerinin misafirlerle paylaşılması ve 
misafirlerin aydınlatılmasına müteakip özel nitelikli kişisel verilerin işlenmesi amacını taşıyan ayrı bir açık 
rıza alınması gereğidir. 

Özel nitelikli kişisel verilerin rıza aranmaksızın işlenmesi hali ise, işyerinde sır saklama yükümlülüğü 
bulunan işyeri hekimleri vasıtası ile özel nitelikli kişisel verinin işlenmesidir. Bu yöntemle, işyerlerinde 
bulunan işyeri hekimleri kamu sağlığının korunması, tıbbi teşhis ve tedavi yöntemlerinin yürütülmesi 
amacıyla ilgili kişilerden açık rıza almaksızın sağlık verisi işleyebilmekte, ardından işverene veri 
aktarmadan sağlık kuruluşuna bildirimde bulunabilmektedir. 

Veri sorumlularının açık rıza almak sureti ile personelin özel nitelikli kişisel verilerini işlemesi durumunda, 
ölçülülük ilkesine uymaları hususu da önem arz etmektedir. Burada fazla detaya girmeden sadece salgın 
hastalık tespiti açısından işlenmesi gereken özel nitelikli kişisel veriler dışında başkaca bir özel nitelikli 
kişisel verinin işlenmemesine dikkat edilmelidir. 

Covid-19 sürecinde gerekirse kişisel bilgilerinin yetkili kurumlarla paylaşılacağına dair KVKK gereği açık 
rızasının alınması ve misafirin konaklaması sürecinde veya sonrasında virüsün bulaşması da dahil olmak 
üzere ortaya çıkabilecek olumsuzluklardan dolayı konaklama işletmesinin hukuki olarak bir 
sorumluluğunun bulunmadığı yönünde düzenlemeler yapılmalıdır. 

Daha detaylı bilgi için “EK-5 Covid-19 Sürecinde İşletme Yasal Süreçleri” incelenebilir. 

1.4.4. Sigorta / Poliçe 

Seyahat Sağlık Sigortası Genel Şartlarının istisnalar başlıklı 9’uncu maddesinde salgın hastalıklar sigorta 
kapsamı dışında bırakılmış olup, mevzuat gereğince de sigorta poliçelerine özel şartlar eklenmek 
suretiyle salgın hastalıklar kapsam içine alınamamaktadır. 

Seyahat sigortası genel şartları mevcut haliyle salgın hastalıklar kapsam dışında bulunmaktadır. 

 

Otel işletmelerinin yapmış olduğu Otel ve Tatil Köyü Sigortalarının (Mali Mesuliyet Sigortası) büyük bir 
kısmının mevcut hali ile salgın hastalıklar sonucu oluşacak zararları karşılamadığı tespit edilmiştir. Ancak 
bazı sigorta şirketleri poliçelerine salgın hastalık riskini de kapsayacak şekilde yeni poliçeler düzenlemeye 
başlamışlardır. Bu noktada mevcut poliçeler salgın hastalık riskinin poliçe kapsamında kalıp kalmadığı 
yönünden mutlaka kontrol edilmeli ve kapsam içinde ise tazminat miktarı arttırılmalı; kapsam dışı ise 
poliçe güncellenmek sureti ile kapsam içine alınmalı ve risk halinde tazminat miktarları da yüksek 
tutulmalıdır. 

1.4.5. Sözleşmelerin Gözden Geçirilmesi (Mücbir Sebepler Maddesi eklenmesi) 

Mevcut sözleşmeler gözden geçirilmeli ve tarafların bir araya gelmek sureti ile sözleşmelerde 
güncellemeler yapılmalıdır. 

 

Salgın hastalık durumu, sözleşme taraflarına sözleşmeye uymama hakkı tanımaz. Sözleşme taraflarından 
birinin borcunu ifa etmemek şeklinde alacağı bir kararın öncesinde detaylı bir hukuki değerlendirmeye 
ihtiyaç olduğu unutulmamalıdır. 

Ayrıca işletmeye hizmet veren tüm dış kaynaklı hizmet sağlayıcı ve tedarikçiler küresel salgın kapsamında 
gerekli kontrol ve önlemleri uygulamak, çalışan sağlık durumunu takip etmekle yükümlüdür. Talep 
edildiğinde alınan önlemlere ait kayıtlar paylaşılabilmelidir. Sözleşmelerde bu gereklilikler güvence altına 
alınmalıdır. 

Daha detaylı bilgi için “EK-5 Covid-19 Sürecinde İşletme Yasal Süreçleri” incelenebilir. 

1.4.6. Yeni Yayınlanan Mevzuatların, Teşviklerin Takip Sistemi 

Kriz öncesi, esnasında ve sonrasında yeni yayınlanan mevzuatların ve teşviklerin doğru yönetilmesi 
önemlidir. Bu dönemlerde mevzuat değişikliklerinde özellikle teşvikler konusunda önemli farklılıklar 
olmakta ve yayınlanmaktadır. 

Yeni yayınlanan mevzuatlar ve teşvikler, 1322 sayılı Kanun gereğince Resmi Gazete’de günlük olarak 
yayımlanır. Mutlaka işletme içerisinde mevzuatların günlük takibini yapan ve bu anlamda yönetimi 
bilgilendiren sorumlu(lar) olmalıdır. 

1.5. Dijital Dönüşüm Komitesi 

Covid-19 küresel salgın hastalığı sırasında ve sonrasında dünyada artan dijital entegrasyon ve dönüşüm 
fırsatlarından işletmeler yararlanmalıdır. 

Oluşturulan komite işletmenin salgın hastalık esnasında ve sonrasında; 

. İşletme işleyişinde kullanılan veri tipleri gözden geçirilmeli, 
. Salgın hastalık sonrasında yeni meydana gelen veya oluşturulan veriler belirlenmeli, 
. Dijitalleştirilecek eski ve güncel formlar oluşturulmalı, 
. Misafir ve çalışan hasta bilgilerinin sayısal analizi ve raporlaması yapılmalı, 
. Departmanların birbirleriyle dijital iletişim ağı güçlendirilmeli, 
. Kablosuz ağ (wifi) altyapısı kontrol edilmeli, 
. Salgın anında mevcut internet hızı ve kapasitesi artırılmalı, 
. İşletmelerde bazı hizmetlerin temassız yürütülebilmesi için elektronik order (e-order)’larda 
kullanılmak üzere tablet ve bilgisayar alımları yapılmalı, 
. Server bakımları yapılmalı, sunucu yetersiz ise satın almaları yapılmalı, 
. İşletmenin tüm yazılım ve donanım sistemlerinin etkinliği kontrol edilmeli, 
. Kamera sistemleri gözden geçirilmeli, kamera sayısı yeterli sayıda olmalı, 
. İşletme içi bilgilendirme ve duyurular için kiosk, ekran ve info TV’ler konumlandırılmalıdır. 

 

Dijital komitenin oluşturulması özellikle salgın hastalıklarda misafir, personel ve tedarikçi iş süreçlerinde 
doğru ve hızlı bilgi akışı sağlar. 

1.5.1. Misafire Yönelik Dijital Çözümler 

Covid-19 küresel salgınında, hastalığın yayılma şekli olan temas edilen yüzey sayısı azaltılmalıdır. Bunun 
için misafire yönelik dijital çözümler tercih edilmelidir. Check-in/out işleminin online gerçekleştirilmesi, 
mobil sipariş, satış ve tahsilat otomasyon sistemlerinin kullanılması, kapı açma kilit sisteminin temassız 
sağlanması, misafir odalarının akıllı oda olarak dizayn edilmesi, odalarda kullanılan evrakların dijital 
ortama aktarılması tercih edilmelidir. Misafirle yüz yüze temas olan noktalarda işletmeye uygun dijital 
çözümler araştırılmalı ve mümkün olan oranda uygulanmalıdır. 

1.5.2. Robotik Hizmetler 

İşletmeler altyapısına uygun robotik hizmetler ile ilgili gelişmeleri takip etmelidir. 

1.6. İş Sağlığı Güvenliği Kurulu 

İşletme, İSG uzmanları tarafından risk seviyesi göz önünde bulundurularak çalışanlar için alınan fiziki 
önlemler, verilen kişisel koruyucu donanımların yeterliliği, görsel bilgilendirmeler ve eğitimlerin yeterliliği 
kontrol edilmelidir. 

İşletmelerin aldığı önlemlere çalışanların uyması yine işletmenin sorumluluğundadır. Bu sebeple alınan 
önlemlerin sürekli olarak kontrolü sağlanmalı, çalışanların kurallara uyması hususunda yaptırım 
uygulanmalıdır. 

1.6.1. Çalışan Bilinçlendirme ve İSG Eğitimleri 

Çalışanların Covid-19 hususunda ve alınan önlemler ile ilgili bilgilendirilmesi amacıyla eğitimler 
yapılmalıdır. Bu eğitimler İşyeri Hekimi ve İSG uzmanları tarafından çalışanlara verilmelidir. 

 

Çalışanlar için Covid-19 kapsamında farkındalık ve bilinçlendirme sağlayacak posterler, videolar vb. 
hazırlanarak personel panoları veya bilgilendirme ekranlarında yayınlanmalıdır. 

1.6.2. Dış Kaynaklı Hizmet Sağlayıcı & Taşeronların Hizmet Şartnameleri 

İşletmeler Covid-19 kapsamında dış kaynaklı hizmet sağlayıcılarının ve taşeronlarının aldığı tedbirleri 
sorgulamak ve takip etmekle yükümlüdür. Bu kapsamda işletmelerin; dış kaynaklı hizmet sağlayıcıları ve 
taşeronlarının uyulmasını talep ettiği önlem kriterleri hizmet şartnameleri ile bildirilmelidir. 

1.6.3. Çevre Kurulu ve Covid-19 Dönemi Atık Yönetimi 

Atıklar, istenmeyen mikroorganizmalar ve kötü kokuları yüksek miktarda içermeleri, ayrıca haşere ve 
kemirgenlere besin kaynağı olmaları ve yuvalanma ortamı sağlamaları bakımından yüksek risk 
kaynağıdır. Bu bağlamda atık yönetimi operasyonda oluşabilecek riskleri önlemek için gereklidir. 

Atık yönetimi, ilgili mevzuatlara uygun olarak hazırlanan prosedürlere göre uygulanmalı, ilgili birim 
tarafından denetlenmeli ve kayıt altına alınmalıdır. 

İşletmede atık yönetimi konusunda tüm süreci takip eden bir görevli olmalıdır. Çalışma esnasında gerekli 
kişisel koruyucu önlemler alınmalıdır. 

Tıbbi Atık Kontrolü 

. Tıbbı atıklar, Çevre ve Şehircilik Bakanlığının “Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” uyarınca 
işlem görmelidir. 
. Bu yönetmeliğe göre tıbbi atıklar, çevreye ve insan sağlığına zarar verecek şekilde doğrudan veya 
dolaylı olarak alıcı ortama verilmemeli, tehlikeli, tehlikesiz, belediye veya ambalaj atıkları gibi 
diğer atıklar ile karıştırılmamalı, kaynağında diğer atıklardan ayrı olarak toplanmalı, geçici 
depolanması, taşınması ve bertarafı sağlanmalıdır. 

Maske ve Eldivenlerin Atılması, Depolanması ve Teslimi 

. Maske, eldiven ve diğer kişisel hijyen malzeme atıklarının ayrı biriktirilmesi amacıyla ortak 
alanlara ekipman yerleştirilmelidir. 
. Ekipman gri renkli veya “Diğer Atık” ile isimlendirilen gri etiketli olmalıdır. 
. Bu atıkların ayrı olarak toplanıp geçici atık alanına depolanması ve gerekli temizlik işlemlerinin 
yapılmasından sorumlu personel görevlendirilmeli ve takibi yapılmalıdır. 
. Atık biriktirme, toplama, taşıma ve geçici depolama ekipmanlarının kapaklı olması ve kullanımları 
dışında bu kapakların kapalı tutulması gerekmektedir. 
. Atıklar ile insan temasının önlenmesi için kutu içerisinde çöp torbası veya poşeti 
bulundurulmalıdır. 
. Atık torbalarının hacimsel olarak 3/4 ü dolduktan sonra ikinci bir poşete alınarak geçici depolama 
alanında bulunan ekipmana bırakılmalıdır. 
. Geçici depolama alanın çok fazla güneş almayan ve yoğun insan kullanımı olmayan alanlarda 
yapılmalıdır. 
. Bu atıklar geçici depolama alanında 72 saat bekletildikten sonra evsel atık olarak belediyelere 
teslim edilmelidir. 
. Doktor ofisi vb. tıbbi atığın oluşabileceği yerlerde kullanılan ekipmanlar tıbbi atık olarak 
değerlendirilerek toplatılıp bertarafı sağlanmalıdır. 
. Sorumlu personelinde kişisel koruyucu malzemeler kullanımına özen gösterilmelidir. 

1.7. Gıda Güvenliği Ekibi 

Gıda güvenliği ve hijyeni konusunda, satın alma, mal kabul, depo, mutfak ve gıda üretimi ile 
sunumundaki tüm departman yöneticileri alınan önlemler ve süreçler konusunda periyodik toplantılar ile 
değerlendirmelidir. 
 

Konaklama tesislerinde satınalma (Tedarik Zinciri Yönetimi), gıda ve gıda ile temas eden malzemelerin 
mal kabulü, depolama, hazırlama/ işleme ve sunum aşamaları tıpkı bir zincirin halkaları gibi bütünü 
oluşturur. Covid-19 kapsamında gıda güvenliği önlemleri almak için işletmedeki tüm süreçlerde gereken 
bazı işletme şartları şöyledir: 

. Salgın hastalık evrelerinde gıda güvenliği ile ilgili tüm süreçlerde gerekli önlemlerin alınmasından 
sorumlu kişilerden oluşan bir gıda güvenliği ekibi oluşturulmalıdır. 
. Covid-19 kapsamında personel, gıdalardan veya yüzeylerden bulaşma riskleri tanımlanmalı ve bu 
risklerin minimize edilmesi veya ortadan kaldırılması için alınması gereken önlemler 
belirlenmelidir. 

Tarım Orman Bakanlığı “Toplu Tüketim Yerleri İçin Hijyen Esasları ve İyi Uygulama Rehberi”, “ISIS Gıda 
Güvenliği Kitapçığı”, “ISIS Su Güvenliği Kitapçığı”, ABTA & FTO tarafından yayınlanan “ABTA Sağlık & 
Güvenlik Kılavuzu” nda ve “Türk Gıda Kodeksinde belirtilen Gıda Güvenliği” ile ilgili esasları dikkate 
alınmalıdır. 

1.7.1. Mal Kabul Süreci 

Covid-19 kapsamında tesise kabulü yapılacak olan tüm gıda ve gıda ile temas eden malzeme için kabul 
kriterleri, ürün şartnameleri, zorunlu analiz listeleri yeniden değerlendirilmeli ve tesellüm alanı altyapı ve 
ekipman gereklilikleri/güvenliği sağlanmalıdır. 

Gıdaların gıda mevzuatlarına ve işletme tarafından oluşturulan mal kabul standartlarına uygun olarak 
satın alınması, depolanması, hazırlanması ve servise sunulması süreçleri tanımlanmalıdır ve kayıt altına 
alınmalıdır. 

Mal Kabul 

Gıda güvenliği kriterlerine ek olarak Covid-19 küresel salgını süresince; 

. İşletmeye ürünlerin kabul aşamasında, hijyen bariyerleri, sterilizasyon cihazları, el ve vücut 
hijyeni için gerekli alet ve ekipman bulundurulmalıdır. 
. İşletmeye giriş yapacak tüm araçlar tesellüm alanındaki yığılmayı önlemek ve güvenli sosyal 
mesafeyi sağlamak amacı ile belirli bir plan doğrultusunda / sıra ile içeriye alınmalıdır. 
. İşletmeye giriş yapacak tüm tedarikçi çalışanlarının kapı girişi esnasında güvenlik personeli 
tarafından ateş ölçümü yapılmalıdır. 
. Tedarikçi çalışanlarının tesis içerisinde kullanabilecekleri alan sınırlandırılmalıdır. 
. Tesellüm/kalite kontrol sorumluları, portörler ve depo sorumluları maske, eldiven, tek 
kullanımlık önlük vb. kişisel koruyucu donanımlarını giymelidir. 
. Mümkün olan oranda kabul edilen ürünler kartonlarından tesellüm alanında ayrılarak temiz kasa 
veya palet üstüne alınmalı ve depolara bu şekilde yerleştirilmelidir. 
. Doğrudan misafir tüketimine/kullanımına sunulacak ürünler dezenfekte edilmeli, diğer ürünler 
ise depolarında min. 12 saat bekletildikten sonra tüketime/kullanıma sunulmalıdır. 
. Sisteme ilk defa giren yıkanabilir malzemeler kullanılmadan önce bulaşık makinesinde yıkanmalı, 
daha sonra ekipman deposuna alınmalıdır. 
. İşletmeler, tedarikçilerini işletme içerisinde Covid-19 kapsamında alınan önlemler ve aksiyonlar 
hususunda bilgilendirmeli ve işletme içerisinde bu kurallara uygun davranmaları garanti altına 
alınmalıdır. 
. İşletmelerde, depo veya üretim alanlarına giriş yapan tedarikçiler, bakım elemanları vb. kişiler, 
fiziksel mesafe kuralına (1,5 m.) uymalı ve gerekli kişisel koruyucu önlemleri almalıdır. 
. Satın alma birimi tarafından yapılan alımlar öncelikle onaylı tedarikçilerden, uygun nitelikte ve 
ambalajlı ürünler arasından tercih edilmelidir. 

1.7.2. Üretim, Depolama Ve Sunum Alanlarında Uygulamaların Gözden Geçirilmesi 

Üretim, depolama ve sunum alanlarında çalışan personelin, çalışma alanlarında fiziksel mesafeyi 
koruması sağlanmalıdır. Çalışanlar Covid-19 çerçevesinde bulaşmayı engelleyecek koruyucu donanımları 
(maske, eldiven vb.) kullanmalıdır. (Bknz. “EK-9 Kişisel Koruyucu Önlemler”) 

Üretim Alanları / Depolama 

. Üretim alanları girişlerinde sensörlü el dezenfektanları ve hijyen paspasları bulundurulmalıdır. 
. Gıda üretim alanları girişinde hijyen bariyerleri, sterilizasyon cihazları, el ve vücut hijyeni için 
gerekli ekipmanlar bulundurulmalıdır. 
. Çapraz bulaşma olmaması için üretim alanları çiğ ve tüketime hazır gıdaların ayrı işlendiği ve 
depolandığı alanlar olarak tanımlanmalı ve kontrolleri sağlanmalıdır. 
. Çapraz bulaşmayı engellemek için çiğˆ ve pişmiş¸ gıdalarda renk kodları tanımlanmış farklı mutfak 
gereçleri ve doğrama tahtaları kullanılmalıdır. 
. Rutin temizlik planlarına ek olarak üretim alanlarında gün sonu uygulaması olarak, detay alan 
temizlik ve dezenfeksiyonu yapılmalıdır. 
. Yiyecek üretim alanlarına gıda güvenliği ekibi onayı dışında misafir ve ziyaretçi kabul 
edilmemelidir. 
. Üretim alanı havalandırma sistemi temiz hava sirkülasyonuna uygun olmalıdır. 
. Meyve ve sebzelerin dezenfeksiyonu yapılmalı ve yapılan işlemler kayıt altına alınmalıdır. 
. Doğrama tahtaları/tezgâhları ile bıçak ve diğer aletler çiğˆ ve pişmiş¸ yiyeceklerin hazırlanması için 
renk kodları verilerek ayrı ayrı tanımlanmalıdır. 
. Tek kullanımlık eldivenlerin hangi alanlarda kullanılması gerektiği tanımlanmalı, çalışanların 
eldivenleri doğru kullanması yönünde eğitimler verilmelidir. 
. Gıda üretim alanları gıdalarda kontaminasyona sebep olmayacak şekilde havalandırılmalıdır. 
. Kullanılan gıda malzeme, ekipman ve makineleri her kullanım öncesi ve sonrası temizlenmeli ve 
dezenfekte edilmelidir. 
. Depolarda içeriğine bağlı olarak belirlenecek sıklıkta temizlik ve dezenfeksiyon yapılmalıdır. 
. İşletme genelinde açıkta yiyecek ve içecek taşınmamalıdır. 

Sunum Alanları 

. Yiyecek içecek sunum üniteleri girişlerine dezenfeksiyon üniteleri yerleştirilmeli ve misafirin 
kullanımı teşvik edilmelidir. 
. Açık Büfelerde büfede yer alan yiyeceklere bulaşma riskini minimize etmek için nefeslik 
bulunmalıdır. 
. Açık büfe servisinde misafirlerin büfeden ürünleri almasının ve yiyeceklerle temasının önlenmesi 
için alternatif işletme alt yapısına uygun sunum seçenekleri değerlendirilmelidir. 
. Misafirin ortak temasının olduğu açık büfe yiyecek sunumları soğuk, tatlı, salata, meyve vb. 
ürünlerin porsiyonluk paketli tabaklarda direkt misafirin alabileceği (take away) şekilde 
hazırlanabilir. 
. Büfe sunumlarının görevli tarafından direkt misafire teslim ettiği sunumlar tercih edilmelidir. 
. Sunum alanlarında misafirin direkt mutfak çalışanından alabildiği snack servis uygulamasında sıra 
beklerken fiziksel mesafenin korunması için uyarı çizgi ve/veya yönlendirmeler bulunmalıdır. 
. Büfelerde kullanılan maşalardan kaynaklı bulaşmanın minimize edilmesi için sıklıkla 
değiştirilmelidir. 

. Maşalara el temasının önlenebilmesi için büfelerde tek kullanımlık peçete bulundurulabilir. 
. Aynı anda misafir restoran giriş sayısını azaltmak üzere uygulamalar planlanmalıdır; 
0 Büfe kullanım süreleri uzatılarak, farklı saat uygulamaları gerçekleştirilebilir. 
0 Misafirlerin blok, kat vb. kategorilerle farklı saatlerde yemek saatleri organize edilebilir. 
0 Misafirlerin belirlenen zaman aralıklarından seçim yaparak mobil aplikasyon ile 
rezervasyon oluşturması ve ilgili saatte kullanım yapmaları sağlanabilir. 
0 Misafirlerin sosyal mesafeye göre azaltılmış masa düzeninde servis alacağı restoran 
kapasitesi yeniden planlanabilir. 
0 Kahvaltı yoğunluğunu azaltmak için A la Carte restoran veya snack alanlarda kahvaltı 
hizmeti sunulabilir. 

. Yeme-içme alanları için temizlik dezenfeksiyon planları sıklık ve yöntemini belirtecek şekilde 
hazırlanmış olmalıdır. Yapılan işlemler kontrol edilerek kayıt altına alınmalıdır. 
. Yeme-içme alanlarında servis ekipmanları düzenli olarak dezenfekte edilmelidir. 
. A’la carte restoranlarda, masalara ortak kullanım tabak, salata vb. ürün sunumları yerine kişiye 
özel sunumlar sağlanmalıdır. 
. Büfede servise sunulan tüm ürünler için tekrar değerlendirilme/kullanılma şartları tanımlanmalı 
ve gıda güvenliğine uygunluğu garanti altına alınmalıdır. 
. Yeme-içme ve sunum alanlarında kaliteli hava sağlayacak sistemler olmalı ve belli aralıklarla 
içeriye temiz hava girebilmesi için havalandırma yapılmalıdır. 

Servis 

. Restoranlarda ve barlarda, enfeksiyon bulaşma riskini azaltmak için oturma düzeninde misafirler 
arası mesafe 1 m.’den az olmayacak şekilde (tercihen 2 m.), kişi başı kullanım alanı 2,5 m2 olacak 
şekilde düzenlenmelidir. 
. Bar desklerinde bulunan oturma taburelerinin kaldırılması tavsiye edilir. 
. Tüm servis personelleri fiziksel mesafeye uygun şekilde hizmet sağlamalıdır. 
. Misafir masalarından boş toplayan çalışan ile kuver açan çalışan birbirinden ayrılmalıdır. 
Mümkün olmaması durumunda boş toplama işlemi sonrasında derhal ellerin dezenfeksiyonu 
sağlanmalıdır. 
. Yıkanmış olan servis malzemelerin takım silme işlemi personel tarafından yapılıyor ise personelin 
eldiven giymesi sağlanmalıdır. Elde silme işlemi yerine ionizer takım silme makineleri tavsiye 
edilir. 
. Masaların her kullanımından sonra dezenfeksiyonu sağlanmalı ve yeni kullanıma hazır hale 
getirilmelidir. 
. Kullanılan masa örtüsü, runner, placemat (Amerikan Servis) vb. malzemelerin bulaşma 
olmayacak şekilde muhafazası sağlanmalıdır. 
. Kumaş peçeteler yerine kâğıt peçete kullanılmalıdır. 
. Kâğıt cepli, paketli çatal - kaşık - bıçak kullanılmalıdır. 
. Tuzluk, karabiberlik (menaj) takımları, şeker, kürdan vb. yerine tek kullanımlık paketler 
kullanılabilir. 

. Mama sandalyelerinin her kullanım sonrası tümüyle dezenfekte edilip masa bölümleri streçle 
sarılmalıdır. 
. Çocuk mama sandalyelerinde kullanılan önlük, ıslak mendil, peçete paketlenmiş olarak tek 
kullanımlık hale getirilerek kullanılmalıdır. 
. Servantlarda açık bardak, menaj ve servis malzemeleri bulundurulmamalıdır. 
. Servis öncesi ve sonrasında servantların dezenfeksiyonu sağlanmalıdır. 
. İşletmede ortak kullanım alanlarında su dolapları/su sebilleri, dondurma dolapları, sıcak, soğuk 
içecek makineleri, vb. kaldırılmalı veya bir görevli tarafından servisi sağlanmalıdır. El teması 
bulunan noktaların sürekli dezenfeksiyonu yapılmalıdır. 
. Kullanılan pipet ve karıştırıcı çubuklar paketli olmalıdır. 
. Buz kürekleri / maşaları çapraz bulaşma olmayacak şekilde muhafaza edilmeli ve sık sık 
dezenfeksiyonu sağlanmalıdır. 
. Barlarda içecek yapımında kullanılan limon, nane vb. ürünler dezenfekte edilmiş olmalı, çapraz 
bulaşma olmayacak şekilde dilimlenmeli ve kapalı muhafaza edilmelidir. 
. Masalarda menülerin kaldırılması, online/dijital ekran veya mobil ortamda misafire menü 
sunulması alternatifleri değerlendirilmeli veya gözle takip sağlanabilecek ayaklı menü vb. 
çözümler düşünülmelidir. 
. Masalarda bulunan dekoratif amaçlı malzemeler kaldırılmalıdır. 

Stewarding 

. İşletmede Covid-19 kapsamında hazırlanan temizlik ve dezenfeksiyon planlarına uygun 
çalışılmalıdır. 
. Fiziksel mesafeye (1,5 m.) uygun çalışılmalıdır. 
. Gerekli kişisel koruyucu önlemler (maske, eldiven vb.) alınmalıdır. 
. Mümkün olan ekipmanlar için elde yıkama yerine bulaşık makinesinde yüksek sıcaklıklarda 
yıkama yapılmalıdır. 

Bulaşıkhane 

. Bulaşık makinelerinde yıkama 60-65 °C, durulama 80-85 °C’de sıcaklıkta yapılmalıdır. 
. Bulaşık makinesinin gösterge sıcaklık kontrolü yapılmalı ve kayıt altına alınmalıdır. Bunun yanı 
sıra dezenfeksiyon verimliliğini her gün bir defa doğrulama (Durulama sıcaklığı 80-85 °C’de 
pastörizasyonu gösteren ısıya duyarlı etiket) yaparak kayıt altına alınmalıdır. 
. Bulaşık makinelerinde içilebilir nitelikte su ve bu nitelikte sudan sağlanan buhar kullanılmalıdır. 
. Kazan yıkama veya elde yıkama yapılan alanlarda uygun yöntemlerle dezenfeksiyon yapılmalıdır. 

Oda Servisi 

. Sunumlar paket, galoş vb. şekilde kapatılarak hazırlanmalıdır. 
. Ortak kullanım alanlarının kişi yükünü azaltmak için, oda servisi hizmetini teşvik edici menü ve 
fiyat politikaları uygulanabilir. 

. Servis yapan çalışanın misafir odasına mümkünse girmemesi, girmek durumunda ise fiziksel 
mesafeyi koruması ve kişisel koruyucu önlemleri alması (maske ve/veya) gereklidir. 
. Oda ikramları, doğum günü pastası, kuruyemiş, meyve vb. dilimlenmiş ve açık sunumlardan 
kaçınılarak, paketlenmiş sunumlar tercih edilmelidir. 
. Dilimli meyveler yerine adetlik meyveler konulmalıdır. 

Mini bar Servisi 

. Mini bar görevlisinin kişisel koruyucu önlemleri alması (maske ve/veya) sağlanmalıdır. 
. Oda mini bar dolabına konulacak içeceklerin dezenfekte edilmesi sağlanmalıdır. 
. Çalışan her oda çıkışında ellerini dezenfekte etmelidir. 

1.7.3. Temizlik ve Dezenfeksiyon Planı 

. İşletmelerin tüm bölümlerinin mevcut temizlik ve dezenfeksiyon planları gözden geçirilmeli, 
Covid-19 riskleri göz önünde bulundurularak ilave alınması gereken önlemler belirlenmelidir. Bu 
temizlik ve dezenfeksiyon planlarının uygulaması ile ilgili personel eğitimli olmalı ve eğitim 
kayıtları tutulmalıdır. 
. Temizlik ve dezenfeksiyon planında; ne, ne ile, nasıl, hangi sıklıkla ve kim tarafından yapıldığı ve 
hangi kişisel koruyucu donanım gerektirdiği detaylı bir şekilde tanımlamalıdır. 
. Temizlik ve dezenfeksiyon planları tesis tarafından hazırlanabileceği gibi, kimyasal tedarikçileri 
tarafından da departman bazlı hazırlanıp yönetime sunulabilir. 
. Temizlik ve dezenfeksiyon planları personelin görebileceği şekilde yayınlanmış (asılmış) olmalıdır. 

Departmanların bu kapsamda alması gereken önlemler departman uygulamaları başlığı altında 
detaylandırılmıştır. 

Kimyasallar 

Biyosidal ürün ruhsatlı viral etkenlere yönelik kimyasalların kullanılması gerekmektedir. Sağlık 
Bakanlığı’nın önerdiği “İzinli Biyosidal Ürünler” listesinde bulunan ürünler arasından kullanılacak olan 
ortam, ekipman ve yüzeye uygun olan ürünler tercih edilmelidir. Kimyasalların uygulanması ile ilgili 
öneriler ve daha detaylı bilgi için “EK-10 Dezenfeksiyon Yöntemleri ve Kimyasallar”ı incelenebilir. 

Ekipmanlar 

Covid-19 krizi dönemi kritik öneme sahip ekipmanlar listelenmeli ve bu ekipmanların bakım ve onarımları 
sıklığı artırılmalıdır. Bu ekipmanların yedekleri ile bulundurulması sağlanmalıdır. 

1.7.4. Kontrol, Denetimler ve Mikrobiyolojik ve Kimyasal Analizler 

İşletme içerisinde Covid-19 kapsamında alınan önlemlerin, gıda güvenliği ekibi tarafından kontrolü ve 
doğrulamaları yapılmalıdır. İşletme içerisinde viral etken tanımlaması açısından hızlı sonuç veren 
doğrulama yöntemleri ve sıklığı belirlenmelidir. 

2. Covid-19 Kapsamında Alınması Gereken Fiziki / Operasyonel / Altyapısal 
Önlemler ve Departman Uygulama Önerileri 

2.1. İşletme Yönetimi 

. Misafirin geldikleri yer, son günlerde ziyaret ettikleri ülkeler ve ülkemizde kendileriyle irtibata 
geçilebilecek adres ve telefon numarası ile sağlık durumunu belirten Beyanı ve konaklaması 
süresince Covid-19 semptomları göstermesi durumunda; işletmenin belirlediği Covid-19 Aksiyon 
Planına uyacağını onayladığı Misafir Beyan ve Taahhütnamesi Formu farklı dillerde hazırlanmalı 
ve check-in sırasında veya öncesinde online olarak misafire ve beraberinde konaklayan 
misafirlere doldurulmalıdır. Örnek “EK-13 Misafir Covid-19 Beyan ve Taahhütnamesi” nde yer 
almaktadır. 
. Misafirlerin işletme dışında temaslarının (Tema Park, Golf Club, AVM vb.) sınırlandırılması veya 
takip edilebilmesi için gerekli önlemler işletme bazında planlanmalıdır. 
. Yüksek risk grubu (65 yaş üstü, kronik hastalığı olanlar vb.) ve özel durumu (Hamile, engelli vb.) 
olan misafir ve çalışanlar için her işletme operasyonuna uygun tedbirleri planlamalıdır. 
. İşletme yönetimi işletme içerisinde misafir ve çalışanların güvenliğini sağlayacak fiziki mesafeleri 
belirlemeli ve bu kapsamda gerekli önlemleri almalıdır. 
. Termal+optik kamera (ilk kontrol için tesis girişi, sürekli düzenli kontroller için restoran girişi vb.) 
belirli noktalara konularak, 0,5 oC hata ile ölçüm yapılabilir. Bu sistem yüz tanıma ve vücut ısısını 
aynı anda kayıt alacak, analiz yapacak ve uyarı verebilecektir. Günde 3 defa tüm misafir vücut 
ısısı üzerinden kontrol imkanı sağlanabilir. 
. Tesise gelen kargoların kabulü ile ilgili bir organizasyon süreci planlanmalı ve gelen kargoların 
planlama doğrultusunda uygun bir alanda kargo kabulü sağlanmalı, gelen kargoların tesis 
içerisine alınmasından önce bekleme süresi / dezenfeksiyon uygulaması belirlenmelidir. 
. Oda kartı veya anahtarı, havlu kartı, kalem vb. misafirlerin el teması olan ekipmanların tek 
kullanımlık olması ya da uygun cover, tek kullanımlık kılıf vb. alternatif önlemler veya dijital 
çözümler düşünülmeli, eğer mümkün değilse ilgili birimler tarafından dezenfeksiyonu 
planlanmalıdır. 
. Covid-19’un yayıldığı ülkelere veya bölgelere seyahatler hakkında resmi, güncel bilgiler mevcut 
olmalıdır. 
. İşletmedeki odaların fiziki mesafesi, toplam kapalı alan hacmi ve ortak kullanım alanlarının 
kapasitesi göz önünde tutularak doluluk oranı planlanmalı, ortak alanlarda kişi başına 2,5 m2 
alan sağlanmalı, oda dağılımları işletme yapısına uygun, fiziksel mesafeyi sağlayacak şekilde 
misafire sunulmalıdır. 
. Kat hizmetleri personelinin odalarda detaylı ve etkin temizlik yapabilmeleri adına personel 
başına düşen oda sayıları azaltılmalıdır. 
. Check-out yapılan odalar, misafirin çıkış saatinden itibaren bir sonraki check-ine kadar gerekli 
dezenfeksiyon ve havalandırma işlemlerinin uygulanabilmesi için en az 12 saat bekletilmelidir. 
. Tesiste kullanılan maske, el dezenfektanı, genel alan dezenfektanı ve temizlik malzemelerinin 
TSE ve CE belgeli olmalıdır. 

. İşletme içerisinde ortak kullanım alanlarında ihtiyaç görülen yerlere el dezenfektanları 
konumlandırılmalıdır. 
. İşletme içerisinde etkinlik, hizmet vb. tanıtım için kullanılan el broşürleri, flyerler vb. ortak 
alanlarda misafire yönelik konulan dergi, magazin, kitap vb. basılı yayınlar, küresel salgın 
dönemince kaldırılmalıdır. 

2.2. Güvenlik 

İşletme içerisinde uygulanan güvenlik süreçleri ile ilgili birimler arası iletişim sağlanmalıdır. 

Acil durum ve tahliye planları, sivil savunma planları ve risk yönetim süreçleri Covid-19 küresel salgını 
dikkate alınarak yeniden düzenlenmelidir. 

2.2.1. Kapı Güvenlik 

. Kapı güvenlik personeli giriş çıkışlarda fiziksel mesafeyi korumalıdır. Gerekli kişisel koruyucu 
önlemler (maske, siperlikli maske ve gerektiğinde bagaj kontrolü, üst arama vb. için eldiven) 
kullanmalı ve el dezenfektanı bulundurulmalıdır. 
. Giriş esnasında misafir, çalışan, ziyaretçi, tedarikçi fark etmeksizin ateş ölçümü yapılarak kontrol 
sağlanmalıdır. Eğer mümkün ise, el veya kapı termal kameraların tedarik edilmeli ve kontroller 
yapılmalıdır. Ateş ölçümü yapacak kapıda görevli çalışana işyeri hekimi tarafından doğru 
ölçümün nasıl yapılacağı ile ilgili eğitim verilmeli ve kayıt altına alınmalıdır. 
. Güvenlik personeli tarafından ortak kullanılan telsiz/telefon gibi malzemelerin vardiya 
değişimlerinde teslim öncesi uygun şekilde dezenfekte edilmelidir. 
. Personelin işe geliş¸ ve gidişlerinde vücut ısıları ölçülerek kayıt altına alınmalıdır. 
. Elle aranmasının kaldırılmalı, arama zorunluluğu varsa el teması olmadan göz kontrolü 
sağlanmalı ve X-Ray cihazları kullanılmalıdır. 

2.2.2. Cankurtaranlar 

. İşletme tarafından belirlenen aquapark ve havuzlarda kullanıcı sayıları cankurtaranlar tarafından 
kontrol edilmelidir. 
. Acil durumlarda hastaya solunum desteği vermek için steril bir şekilde müdahaleyi sağlayacak 
olan suni solunum maskesi bulundurulmalıdır. 
. Cankurtaranlar, bulaşıcı hastalık belirtileri ve semptomları olan kişilere havuzdan çıkmalarını ve 
mümkün olan en kısa sürede tıbbi yardım almasını tavsiye etmelidir. 

Cankurtaranlar aşağıdaki hususlarda özen göstermelidir; 

. Cankurtaranın havuz içerisinde kazazedeye yaklaşmadan cankurtaran kemeri ile müdahale 
etmeli, 
. Cankurtaranın kazazedeye yaklaşmadan kakıç ile müdahale etmeli, 
. Müdahale anında (CPR) suni solunum cep maskesi aparatını kullanmalı, 

. Cankurtaran malzemelerinin her gün iş çıkışında ve iş başlama saatlerinden önce dezenfekte 
edilmeli, 
. Bir boğulma esnasında cankurtaranın yüzünü korumak için maske kullanılmalı, 
. Cankurtaran yanında dezenfektan bulundurmalı, 
. Misafirlerle konuşma esnasında maskesi takılı ve sosyal mesafe alanını korumalı (2 metre), 
. Cankurtaranın günlük kişisel temizliğine önem vermeli. 

2.2.3. Ziyaretçi Güvenliği 

Misafirlerin ve çalışanların ziyaretçileri mümkün olduğunca sınırlandırılmalıdır. İşletmelerin fiziki alt 
yapısı uygun ise ziyaret kabul alanı oluşturularak görüşmeler bu alanda yapılabilir. 

Toplantı, kongre, düğün gibi organizasyonlarda dış katılımcıların ve günübirlik misafirlerin tesise kabulü 
ve takibi ile ilgili süreç işletmeye uygun önlemler alınarak tanımlanmalıdır. 

2.3. Ön Büro / Misafir İlişkileri Yönetimi 

2.3.1. Misafir Transferleri 

. Araçlar taşıma kapasiteleri göz önünde bulundurularak, fiziki mesafe kurallarına uygun transfer 
sağlanacak şekilde kişi sayısı sınırlandırılmalıdır, kişi sayısı araç kapasitesinin yarısını 
geçmemelidir. 
. Transfer personeli veya varsa araç rehberi çalışma esnasında kişisel koruyucu ekipman (tek 
kullanımlık eldiven, maske, siperlikli maske) kullanmalıdır. 
. Araçlar içerisinde taşınacak kişi sayısına göre yeterli sayıda maske bulundurulmalı ve transfer 
sırasında tüm misafirlerin maske kullanmaları sağlanmalıdır. 
. Araçlarda misafirlerin kullanımına yönelik el dezenfektanı bulundurulmalıdır. 
. Tesise ait transfer araçlarının her transferden önce ve sonra havalandırılmalı ve başta el teması 
olan alanlar olmak üzere araç dezenfeksiyonu sağlanmalı, yapılan işlemler kayıt altına 
alınmalıdır. 
. Transfer hizmeti dış kaynaklı ise dezenfeksiyon önlemlerinin alındığı güvence altına alınmalıdır. 
. Sürücü mutlaka kişisel koruyucu önlemlerini (maske ve gerektiğinde eldiven) almalıdır. 
. 15 dk. üzerinde ki transferlerde, sürücü tarafından en az her 15 dk. da bir pencere açılarak 
içeriye yeterli temiz hava girmesi ve hava sirkülasyonu olması sağlanmalıdır. 
. Araba içerisinde her transfer için zeminde tek kullanımlık kâğıt vb. paspas kullanılabilir. Araç 
koltukları dezenfeksiyona elverişli olmadığı durumlarda tek kullanımlık araç örtüleri kullanılabilir. 

2.3.2. Resepsiyon / Karşılama 

. Misafirlere, tesise girişleri esnasında check-in işlemi ardından, tesisin Covid-19 küresel salgını ile 
ilgili almış olduğu önlemler anlatılmalı, değişen konsept, tatil anlayışı ve kendilerinden beklenen 
uygulamalar hakkında bilgi verilmelidir. Bu bilgiler çeşitli alanlarda görsellerle tercihen dijital 
dokümanlarla desteklenmelidir. 

. Misafirin geldikleri yer, son günlerde ziyaret ettikleri ülkeler ve ülkemizde kendileriyle irtibata 
geçilebilecek adres ve telefon numarası ile sağlık durumunu belirten beyanı ve konaklaması 
süresince Covid-19 semptomları göstermesi durumunda; işletmenin belirlediği Covid-19 Aksiyon 
Planına uyacağını taahhüt eden Misafir Beyan ve Taahhütnamesi Formu imzalatılır. 
. Önbüro çalışanları fiziksel mesafeye uygun çalışmalı ve giriş ve çıkış anlarında resepsiyon önünde 
yoğunluk engellenmelidir. Check-in alanı gözden geçirilmeli ve her zaman en az 1,5 m. fiziksel 
mesafenin korunması sağlanmalıdır. Bu nedenle ayakta bekleme noktaları işaretlenebilir. Eğer 
mümkün ise, iç veya dış alanda misafirlerin c/in veya c/out’ları sırasında bekleyebileceği bir alan 
oluşturulabilir. 
. Resepsiyon bölgesinde bulunan oturma gruplarında fiziksel mesafeye göre düzenlemeler 
yapılmalıdır. 
. Resepsiyon ana giriş kapısına yapışkanlı paspas konulabilir. 
. Oda kartı veya anahtarı, havlu kartı, kalem, resepsiyon zili vb. ekipmanların kullanım tekrarı 
olması durumunda dezenfeksiyonu yapılmalı, uygun şekilde muhafazası sağlanmalıdır. 
. Kitaplar ve dergiler dahil olmak üzere gerekli olmayan tüm eşyalar resepsiyon ve bekleme 
alanlarından, danışma ve diğer ortak kullanılan alan ve salonlardan çıkarılmalıdır. Ulaşılabilir 
olduğunda, bu öğeler paylaşılmamalıdır. Tüm alan ve içindeki mobilya ve eşyalar temizlenebilir 
olmalı ve düzenli olarak (tercihen çevre ile aynı zamanda) temizlenmelidir. 
. Resepsiyon ve varsa çağrı merkezlerinde acil durum iletişim numaraları (sağlık otoriteleri, tıp 
merkezleri, devlet ve özel hastaneler ve yardım merkezleri vb.) ve İşletme Covid-19 Kriz Ekibi 
iletişim bilgileri kolayca ulaşılır yerde bulundurulmalıdır. 
. Resepsiyonda aşağıdaki malzemeleri içeren bir kit hazır bulundurulmalıdır. 
0 Yüzey temizliği için dezenfektan veya dezenfektanlı mendiller. 
0 Yüz/göz maskeleri (ayrı veya kombine, yüz siperi, gözlük) 
0 Tek kullanımlık eldiven 
0 Tek kullanımlık koruyucu önlük 
0 Tam boy uzun kollu elbise 
0 Kırmızı tıbbi atık poşeti 

. Misafir kullanımı için resepsiyon bölgesinde dezenfektan bulundurulmalıdır. 
. Misafirlerin yapacağı ödemelerde, nakit ödeme yerine mümkün olduğunca temassız pos 
cihazları, online ödeme vb. yöntemler tercih edilmelidir. Mümkün olmadığı durumlarda 
personelin para temasından kaçınmalı (eldiven vb.) veya paranın UV vb. yöntemlerle 
dezenfeksiyonunu sağlayacak önlemler alınmalıdır. 
. Giriş sırasında misafirin kimlik veya pasaportuna çalışanın el temasını önleyecek cep telefonu, 
temassız tarayıcı vb. yöntemlerle taranması sağlanabilir veya çalışanın kişisel koruyucu önlemler 
(eldiven vb.) alması sağlanabilir. 
. Oda blokajları yönetim tarafından belirlenen strateji doğrultusunda planlanır. 
. İşletmede online check-in/out sistemi var ise misafir online sisteme yönlendirilmelidir. 
. Misafirlerin kullanımına yönelik kiralanan veya bedelsiz sağlanan (bisiklet, bebek arabası, 
scooter, ATV, oyun konsolları vb.) hizmetlerde temizlik ve dezenfeksiyon sağlanmalıdır. 

2.3.3. Vale Hizmeti / Misafir Araç Temizliği 

Küresel salgın döneminde vale hizmetlerinin fiziki temas riskleri minimize edilemeyeceği için geçici süre 
durdurulması değerlendirilmelidir. Eğer hizmet sunulacak ise aşağıdaki riskler ile ilgili çözümlerin işletme 
bazında planlanması gerekmektedir: 

. Araç anahtarları hijyeni 
. Valenin kişisel koruyucu önlemleri, 
. Araç içi hijyeni ve hava kalitesi, 
. Araç içi ikram kitleri 

2.3.4. Kişiye Özel Hizmetler 

İşletmenin altyapısına ve konseptine uygun, misafirlere kişiye özel hizmet seçenekleri planlanabilir. 
Misafirin talep etmesi durumunda bazı hizmetler, sınırlı ya da kendisine özel olarak sunulabilir. 
İşletmeler gelebilecek talepleri göz önünde bulundurarak hazırlıklar yapabilir ve misafire özel hizmetler 
sunarak ön plana çıkabilirler. 

Aşağıda örneklendirilen, işletmede misafire sunulabilecek kişiye özel hizmetler listesi hazırlanarak 
misafire rezervasyon veya check-in sırasında sunulabilir. Misafirler, işletme içerisinde alacağı hizmetle 
ilgili kendi tercihlerini yapabilmelidir. 

. Butler hizmeti, 
. Vale hizmeti alınması, 
. Oda temizlik hizmetinin sınırlı alınması veya alınmaması, 
. Tekstil kullanımı, 
. Teknik personel hizmetleri, 
. Oda haşere ilaçlama hizmeti, 
. Seçeneği arttırılmış room servis menüleri vb. 
. Talep eden misafirlere oda tekstillerinin ilk kullanımı hizmeti 
. Oda tekstillerinin ayrı yıkanması talebi 
. Misafire yönelik ilk kullanım tekstil, linen malzemeler (ayrı yıkanmış) 

2.3.5. Bellboylar & Bagaj Taşıma / Bagaj Odası 

Bagaj Taşıma Hizmeti 

. Bellboylar bagaj taşıma esnasında kişisel koruyucu önlemler (eldiven, maske, siper maske vb.) 
kullanmalıdır. 
. Misafir bagajları odaya taşınırken mümkün olduğunca özel olarak taşınmalıdır. Mümkün 
olmadığı durumlarda; birden fazla odanın bagajının aynı bagaj arabasına direkt temas halinde 
yerleştirilmemesine dikkat edilmelidir. 
. Bagaj taşıma araçlarının her kullanım sonrası dezenfekte edilmesi sağlanmalıdır. 

. Bagajların odaya alınmasından önce misafirin talebine göre dezenfekte edilebilmesi için 
çözümler sunulabilir. 
. Eğer misafirin valizi streç veya koruyucu kılıf ile korunarak otele geldiyse, otele giriş sırasında 
koruyucu streci çıkarması istenir. 

Bagaj Odaları 

. Bagaj odasında el dezenfektanı bulundurulmalı, misafirin bagajını dezenfekte etmek istemesi 
durumunda talep ederse yüzey dezenfektanları sunulabilir. 
. Bagaj odasının temizlik ve dezenfeksiyon planı oluşturulmalı ve yapılan işlemler kayıt altına 
alınmalıdır. 
. Bagajların dezenfeksiyonu ile ilgili teknolojik çözümler (el tipi veya tünel tipi UVC cihazları vb.) 
takip edilmelidir. 

2.3.6. Buggy & Shuttle Araçları 

. Buggy ve shuttlerin el ile temas eden yüzeyleri her transferden sonrası uygun yöntemlerle 
dezenfekte edilmelidir. 

2.3.7. Karşılama İkramları 

. Lobi karşılama ikramları, dökme sunum şekli yerine ambalajlı ve adet olarak sunulması tercih 
edilmeli, mümkünse görevli tarafından sunulması sağlanmalıdır. 

2.3.8. Info Tur 

. Inspection grupların tesise gerçekleştireceği ziyaretler fiziki mesafe kurallarına uygun olmalıdır. 
Inspectionların, fiziki tur yerine online 360o sanal tur şeklinde yapılması tavsiye edilir. 

2.3.9. Çağrı Merkezi / Operasyon Yönetimi 

İşletmeye, telefon, e-mail, sosyal medya vb. yollar ile ulaşarak Covid-19 vb. salgın hastalıklardan 
korunma konusunda aldığımız önlemler ve uygulamalar ile ilgili bilgi almak isteyen misafirler için bir 
bilgilendirme metni ve/veya görselleri hazırlanmalı ve bunun standart olarak kullanılması sağlanmalıdır. 

2.4. İnsan Kaynakları 

. Çalışanlar, bireysel risk faktörleri (örn. Yaşlılık, bağışıklık sistemi baskılanan durumlar dahil kronik 
tıbbi durumların varlığı, hamilelik) göz önünde bulundurularak listelenmelidir. Risk grubunda 
olan kişilerin Covid-19 bulaşma riskinin yüksek olduğu alanlarda/işlerde çalıştırılmamalıdır. 
İşletmede Covid-19 şüpheli veya vakası olması durumunda bu kişilerin durumları göz önünde 
bulundurulmalıdır. 
. Çalışanlara yönelik gerekli eğitimler planlanmalıdır. (Bknz. Çalışan Eğitimleri) 

. Kriz döneminde çalışan motivasyonunu artırmaya yönelik çalışmalar yapılmalıdır. (Bknz. Çalışan 
Motivasyonu) 
. Kriz döneminde ekstra personel alımları tercih edilmemeli, eğer ekstra personel kullandırılacak 
ise riskleri göz önünde bulundurularak aksiyon planları yapılmalıdır. 
. Çalışanlar, Covid-19 semptomları göstermesi, şüpheli kişi fark etmesi durumunda, işletme iç 
iletişim planını biliyor olmalıdır. İç iletişim hakkında eğitim veya görsel bilgilendirmeler 
yapılmalıdır. 
. Tüm çalışanların birlikte yaşadığı aile üyeleri ve yakın temas içinde bulunduğu kişilerde Covid-19 
belirtisi bulunması durumunu veya son 14 gün içerisinde yaptıkları yurt dışına seyahat bilgilerini 
İnsan Kaynaklarına iletmesi garanti altına alınmalıdır. 
. Çalışanlara, Covid-19 bulaşma risklerini minimize etmeye yönelik (el yüz dokunma/ el yıkama 
/fiziksel mesafe) farkındalık afişleri, piktogramları hazırlanmalı ve personel alanlarında, 
panolarında, dijital ekranlarında yer almalıdır. 
. Çalışanların iş dışında birbirleriyle sosyalleşmek adına (kutlama, davet, yemek vs.) bir araya 
gelmemeleri için gerekli uyarılar yapılmalıdır. 

2.4.1. Çalışan Eğitimleri 

Tüm departmanların, mevcut eğitim planları ve eğitim içerikleri ile oryantasyon eğitimleri içerikleri 
gözden geçirilmeli ve Covid-19 kapsamında revize edilmelidir. 

Eğitim Ortamı 

Çalışanlara yönelik eğitimler planlanırken fiziki mesafe göz önünde bulundurularak; 

. Mümkünse online eğitim platformları veya personel alanlarındaki dijital ekranlar tercih edilmeli, 
. Eğer işletme içerisinde gerçekleştirilecek ise ve şartlar uygunsa açık havada gerçekleştirilmeli, 
. Oturum mesafeleri katılımcıların birbirlerinden en az 1,5 m. aralıklı olmalı, buna bağlı olarak 
maksimum kişi sayısının belirlenmeli ve bu sayıyı geçmemeli, 
. Eğer salonda eğitim yapılacaksa salon uygun havalandırma koşullarına sahip olmalı ve eğitim 
süresince açık olmalı, 
. Sınav, imza vb. gibi ortak temas edilecek kâğıt, kalem ve eğitim dokümanları kişiye özel 
hazırlanmalı, 
. Eğitim sırasında sunulan ikramların, kullanılan bardak, çatal ve kaşığın paketli ya da tek 
kullanımlık olmasına özen gösterilmeli, 
. Ortak kullanılan çay - kahve makineleri, içecek termos ve sürahilerin kullanılmaması, molalarda 
servisin bir görevli tarafından gerçekleştirilmesi temas noktalarını azaltacaktır. Sunulan yiyecek 
ikramlarının kişi başı porsiyonluk paket ya da bir görevli tarafından servis edilecek şekilde 
düzenlenmesi gerekmektedir. 

Eğitim İçerikleri 

. Covid-19 süresince personele verilen eğitim içerikleri, personelin motivasyonunu artırmaya ve 
psikolojik olarak desteklemeye yönelik olmalıdır. 
. İşletme tarafından, kişisel hijyen bilincinin artırılması ve Covid-19 için alınan gerekli tedbirlerin ve 
acil durum planının uygulanmasını temin etmek için personele periyodik olarak eğitim 
verilmelidir. 
. İşletmeler, çalışanlara maske ve dezenfektanların kullanım yöntemleri ve üreticilerinin önerilen 
kullanım miktarı ve süresi konusunda eğitim verilmelidir. 

Covid-19 yayılımı, korunma yöntemleri, kişisel koruyucu donanımların kullanılması ve Covid-19 Kriz Ekibi 
tarafından işletme içi alınan önlemler, Risk Analizi ve aksiyon planlarını, şüpheli veya vaka durumları 
senaryolarını içeren eğitimlerin ilgili tüm çalışanlara verilmesi ve kayıt altına alınması sağlanmalıdır. 

Çalışanlar, işletmede uygulanan hijyen önlemleri, izolasyon uygulaması, tesis içi veya dışı sağlık 
hizmetleri ve eczaneler ile ilgili bilgiye sahip olmalıdır. 

Tokalaşma, sarılma, öpüşme vb. davranışların gösterilmemesi hususunda personel bilgilendirmelidir. 

Covid-19 kapsamında hazırlanan eğitimlerin online, offline ve yüz yüze eğitim modülleri olarak 
hazırlanması sağlanmalıdır. 

2.4.2. Personel Çalışma Planları 

İnsan Kaynakları, çalışanların çalışma planlarını departman yöneticileri ile birlikte kişi başına minimum 
2,5 m2 alana sahip olacakları hedefiyle yeniden düzenlenmelidir. 

Mümkün olduğunca personelin aynı vardiyada çalışması sağlanmalıdır. 

2.5. Personel Önlemleri 

2.5.1. Ortak Kullanım Alanları 

İşletmenin çalışma ortamı ve personel alanları altyapısına uygun olarak önlemler alınmalıdır. 

Soyunma Odaları ve Duşları 

. Soyunma odalarında kişi başına minimum 2,5 m2 alan sağlanacak ve fiziki mesafe 1,5 m. olacak 
şekilde kullanım planlanmalıdır. 
. Çalışma saatleri, aynı anda soyunma odalarını kullanacak kişi sayısını azaltacak şekilde organize 
edilebilir, 
. Temizlik ve dezenfeksiyon sıklığı gözden geçirilmeli, vardiya aralarında her kullanım sonrası 
temizlik ve dezenfeksiyonu yapılmalıdır. 
. Ortamların havalandırma koşulları yeterli olmalıdır. 

. El temasını önlemek için personel lavabolarında fotoselli bataryalar, temassız dispenserler 
olmalıdır. 
. Misafirle birebir iletişimde olan çalışanlar ve geri hizmet çalışanlarının vardiya başlangıç saatleri 
en az yarım saat farklılık gösterecek şekilde planlanabilir, soyunma odalarını aynı anda 
kullanımları engellenebilir. 
. Kirli ve temiz kıyafetlerin çapraz bulaşmayı önlemek adına aynı dolaplarda tutulmaması 
sağlanmalıdır. 

Personel Yemekhane veya Kafeteryası 

. Yemek saatleri mümkün olan oranda misafir ile iletişimde olan ve geri hizmet çalışanları temas 
etmeyecek şekilde planlanabilir, 
. Yemekhanede masalar düzenlenmeli, kişi başına minimum 2,5 m2 alan ve 1,5 m. mesafeli 
oturma düzeninde olması (çapraz düzen), yemek alırken bekleme mesafesinin de yine 1,5 m. 
olacak şekilde işaretlemelerin yerleştirilmesi sağlanmalıdır. 
. Personelin aynı anda yemek yemeye gelmesini engelleyebilmek için saat planlamaları 
yapılmalıdır. 
. Taşeron ve ziyaretçilerin yemekhaneden faydalandırılması sınırlanmalıdır. 
. Sıcak sunumların mutfak personeli tarafından servis edilmesi, soğuk sunumlarda ise adet veya 
paketli servisleri tercih edilmelidir. 
. Büfelerde kullanılan maşalardan kaynaklı bulaşmanın minimize edilmesi için sık değiştirilmelidir. 
. Ortak hazneden çatal kaşık alımı engellenmeli, tek kullanımlık cepli kâğıt kılıflar temin edilebilir. 
. Su sebili risk yaratabileceği için ambalajlı sular temin edilebilir. 
. Dilim ekmekler yerine poşetli roll ekmekler tercih edilebilir. 
. Menaj takımları yerine tek kullanımlık paketler tercih edilmelidir. Menaj takımları kullanılacaksa, 
dezenfekte edilmelidir. 
. Masaüstü dekor amaçlı kullanılan malzemeler kaldırılmalıdır. 
. Sıcak, soğuk içecek makinaları, vb. ortak kullanım noktaları iptal edilerek ilgili alandaki görevli 
çalışan tarafından servis sağlanabilir. Eğer mümkün değilse el teması bulunan noktaların sürekli 
dezenfeksiyonu yapılmalıdır. 
. Yemekhane girişine el dezenfektanı temin edilmelidir, girişte kullanım kontrolü sağlanmalıdır. 
. Yemekhane kapısı sensörlü / temassız olabilir, değil ise teması engellemek için yemek 
saatlerinde kapılar açık bırakılmalıdır. 
. Sos malzemeleri, yağ, sirke, limon suyu vb. tek kullanımlık olmalı veya mutfak personeli 
tarafından verilmeli, mümkün değil ise kaldırılmalıdır. 
. Personel menüsü hazırlanırken, bağışıklık sistemini desteklemesi göz önünde bulundurulmalıdır. 

Personel Dinlenme Alanı vb. Ortak Kullanım Alanları 

. Personel ortak kullanım ve dinlenme alanlarında sıcak-soğuk içecek makineleri vb. ortak kullanım 
noktaları bulunması durumunda servisten sorumlu çalışan görevlendirilmelidir. 
. Personel dinlenme alanlarında el dezenfektanı bulundurulmalıdır. 

. Dinlenme / sigara içme alanları kişi başına minimum 2,5 m2 alan sağlanacak ve fiziki mesafe 1,5 
m. olacak şekilde planlanmalıdır. 
. Kapalı ortamlarda yeterli havalandırma sağlanmalıdır. 

2.5.2. Personel Üniformaları ve KKD 

. Çalışan üniforma, önlük, bone, ayakkabı/terlik vb. çalışan malzemelerinin kişiye özel olması 
sağlanmalıdır. Personel üniformalarıyla işletme dışına çıkış yapılması engellenmelidir. 
. İşletme içerisinde giyilen ayakkabıların temiz tutulması, günlük silinmesi sağlanmalıdır. 
. Yeterli sayıda kişisel koruyucu önlemler işletmede bulunmalı ve çalışanlara verilmelidir. 
. Kişisel koruyucu donanımlar kişiye özel olmalı, ortak kullanılmamalıdır. 
. Covid-19 kapsamında kullanılabilecek olan kişisel koruyucu donanımlar “EK 7 Tek Kullanımlık 
Maske ve Eldiven Kullanımı” nda ve “EK 9 Kişisel Koruyucu Önlemler” de tanımlanmıştır. 
. Üniformaların mümkün ise işletme içerisinde yıkanması sağlanmalıdır. 
. Personel üniformaları dezenfekte olabilmesi için yüksek sıcaklıklarda yıkanabilen kumaşta 
olmalıdır. 
. Gün içerisinde çalışanların üniforma değişimi en az 2 kez olacak şekilde yeterli sayıda olmalıdır. 
. Üniforma değişimleri mümkün olduğu sürece; yemek saatlerine göre ayarlanmalı ve yemekhane 
kullanımı öncesinde değişimi sağlanmalıdır. 

2.5.3. Personel Hijyeni 

Çalışanların kişisel hijyen ve el temizliği hususunda eğitilmesi sağlanmalıdır. 

El Yıkama 

Çalışanlar işe başlamadan önce, işlem aralarında, tuvalet sonrasında, yemek öncesinde ve sonrasında, 
temizlik işlemi sonrasında, ele hapşırma/öksürme sonrasında, eller her kirlendiğinde (çiğ ürün teması, 
atık teması vb.) ellerini su ve sabunla minimum 20 saniye aşağıda anlatıldığı gibi yıkamalıdır; 
 

Eller kurutulurken, tek kullanımlık havlu kullanılmalıdır. 

Eldiven Kullanımı 

Tek kullanımlık eldivenler elde uzun süre kalmamalı, sıklıkla değiştirilmelidir. Çapraz bulaşma hususunda 
personelin doğru eldiven kullanımına yönelik eğitimler verilmelidir. 

Sağlık Kontrolü 

Çalışanların işe başlamadan önce işyeri hekimi kontrolü sağlanmalıdır. Eğer hasta tıbbi tanı ve tedavi 
almışsa Sağlık Bakanlığı tarafından hastalık seyir süreçleri takip edilmektedir. 

2.5.4. Personel Giriş-Çıkışları 

. Temassız giriş çıkış yöntemleri tercih edilmelidir. 
. Giriş ve çıkış sırasında mutlaka 1,5 metrelik fiziksel mesafe korunmalıdır. 
. Günlük olarak tüm personel için manuel ateş ölçer veya termal kamera vasıtasıyla işyerine giriş 
ve çıkışlarda vücut ısılarının ölçümlerinin yapılarak kayıt altına alınması sağlanmalıdır. 
. Turnike sistemi kullanılıyorsa temas yüzeyleri dezenfekte edilmelidir. 

2.5.5. Personel Servisleri 

. Servise binerken mümkün ise ateş ölçümü yapılması faydalıdır. 

. Servisi kullanan kişi sayıları, 1,5 m. fiziksel mesafe korunacak şekilde belirlenmeli ve koltuklarda 
yan koltuk boş kalacak şekilde yerleştirilmelidir. Servis kullanımı ile ilgili görsel yönlendirmeler ile 
fiziki mesafe sağlanabilir. 
. Çalışanlar için tek kullanımlık maskeler araçlarda bulundurulmalıdır. 
. Salgın süresince araçların klima kullanımı mümkün olduğunca tercih edilmemelidir. Klima 
kullanılacak ise 15 dk. üzerinde ki servislerde, sürücü tarafından en az her 15 dk. da bir pencere 
açılarak içeriye yeterli temiz hava girmesi ve hava sirkülasyonu olması sağlanmalıdır. 
. Her servis öncesi ve sonrası servisler havalandırılmalı ve özellikle el temas olan bölgeler başta 
olmak üzere dezenfeksiyonu sağlanmalı, yapılan işlemler kayıt altına alınmalıdır. 
. Servisler eğer dış kaynaklı hizmet ise belirlenen önlemlerin alındığı ve dezenfeksiyon yapıldığı 
garanti altına alınmalıdır. 
. Araç kapılarında el dezenfektanları konumlandırılabilir. 
. Araba içinde bulunan halı, paspas ve perdelerin temizlik ve dezenfeksiyonun sıklığı 
belirlenmelidir. 
. Tek kullanımlık koltuk kılıfları veya koltuk başlık kılıfları kullanılabilir. 
. Sürücü mutlaka kişisel koruyucu önlemlerini (maske ve gerektiğinde eldiven) almalıdır. 
. Servis şoförlerinin hastalık geçmişi takip edilmeli ve farkındalık eğitimleri verilmelidir. 
. Servis şoförlerinin günlük ateş ölçümü kayıtlarının alındığı garanti altına alınmalıdır. 

2.5.6. Personel Lojmanları 

. Her oda da kalacak kişi sayısı oda yüzölçümüne göre sınırlandırılmalıdır. 
. Personel lojmanlarında, "Turizm Tesislerinin Niteliklerine İlişkin Yönetmelik" ine göre 
konaklama üniteleri ranzalı koğuş veya yatakhane sisteminde düzenlenemez, yatak odaları kişi 
başı en az 6 m2 olmak üzere en fazla iki kişilik olarak düzenlenir. 
. Lojmanda her alanda fiziksel mesafe korunmalı, personel kafeteryasında masalar düzenlenmeli, 
kişi başına minimum 2,5 m2 alan ve 1,5 m. mesafeli oturma düzeninde olması (çapraz düzen), 
yemek alırken bekleme mesafesinin de yine 1,5 m. olacak şekilde işaretlemelerin yerleştirilmesi 
sağlanmalıdır. 
. Kafeterya girişinde el dezenfektanı bulundurulmalıdır. 
. Odalarda birlikte kalan personeli, misafirle birebir iletişimde olan çalışanlar ve geri hizmet 
çalışanların temasını sınırlandırmak için gruplandırılabilir. 
. Odalarda yeterli havalandırma/iklimlendirme koşulları bulunmalıdır. Klima bakımları ve 
temizlikleri düzenli olarak yapılmalıdır. 
. Lojman girişinde ateş ölçümü yapılmalıdır. Bu ölçümler kayıt altına alınmak zorunda değildir, 
kontrol amaçlı uygulanmalıdır. 
. Lojmanda şüpheli vaka olması durumunda izolasyon bölgeleri belirlenmelidir. 
. İşletme yöneticileri ve/veya İSG uzmanı tarafından lojman kontrol sıklıkları arttırılmalıdır. 
. Odaların günlük olarak havalandırılması sağlanmalı, yorgan ve yastık mümkün oldukça güneş 
görecek şekilde havalandırılmalıdır. 

. Odalar ve genel alanların temizlik ve dezenfeksiyon planı belirlenmeli ve uygulanmalıdır. Yapılan 
işlemler kayıt altına alınmalıdır. 
. Kafeteryada yemek dağıtımı var ise personel yemekhanesinde uygulanan yöntemler 
uygulanmalıdır. 
. Personel kafeteryasında grup halinde oturulmamalıdır. Var ise okey, tavla vb. oyunlar iptal 
edilmelidir. 
. Var ise oturma grupları ve şezlonglar kaldırılmalıdır. 
. Boş odalar belirlenip olası "İzolasyon" için ayrılmalı ya da uygun bir alan İzolasyon Bölgesi olarak 
uygun ekipman ve malzemeler ile donatılmalıdır. 
. Bu süreçte yeni oda yerleşim planı yapılırken Bayanlar-Erkekler-Yaşlılar ve Kronik rahatsızlığı 
olanlar konuları göz önünde bulundurulmalıdır. 
. İşletme yönetimi izni olmadan, işletme dışından ziyaretçi kabul edilmemelidir. 
. Lojman bakım/onarım/tedarik vb. işlemler için giriş yapan dış kaynaklı hizmet sağlayıcılarda 
Covid-19 kapsamında uygulanan önlemlere uymalı ve gerekli kişisel koruyucu önlemlerini 
almalıdır. 
. Şehir dışından gelerek lojmanda konaklayacak personel 14 gün kuralına uygun olarak izolasyon 
oda/bölgelerine alınmalıdır. 

2.6. Teknik Servis 

. Otel genelindeki lavabo ve gider bağlantılarının deveboyunlarının S sifon şekilde olması 
sağlanmalıdır. 
. İşletmedeki tüm tesisat, donanım, makine ve ekipmanların (enerji, ısıtma, havalandırma, 
iklimlendirme ekipmanları, bulaşık, çamaşır makineleri, buzdolapları, asansörler vb.) bakım ve 
temizlik planı olmalı ve periyodik olarak yaptırılmalı ve kayıt altına alınmalıdır. 
. Tesisin su güvenliği kapsamında detaylı bir bakım ve temizlik planı mevcut olmalıdır. 
. Küresel salgın durumunda en üst seviye uygulamada tercih edilerek 0,5 ppm serbest klor olacak 
şekilde klorlama yapılmalıdır. 
. Misafir alanlarına/ odalarına, gıda üretim/depolama/sunum alanlarına giren personel gerekli 
koruyucu önlemleri (eldiven, maske, tek kullanımlık önlük, galoş vb.) alması sağlanmalıdır. 

2.6.1. Havalandırma (Şartlandırmalar, Filtre Temizlikleri, Kapalı Alan Ortam-Hava Hijyeni) 

. Soğutma grubu ekipmanları, fan coiller, filtreleri, A/C klimalar ve filtrelerinin temizlik ve 
dezenfeksiyonu bakım/temizlik sıklıkları işletme riskleri göz önünde bulundurularak 
planlanmalıdır. 
. Mekanik havalandırma sistemlerinde mümkün olduğunca taze hava sağlanmalıdır. İç hava tekrar 
ortama verilmemelidir. 
. Kişi başına sağlanan temiz hava miktarını arttırılmalıdır. 
. Mekanik havalandırmaları insan olmadığı zaman kapatmayarak, kapasitesini düşürüp 7/24 açık 
tutulmalıdır. 

. Mekanik havalandırmayı birkaç saat önce başlatmak ve normalden daha sonra kapatmak için 
zamanlayıcı ayarları değiştirilmelidir. 
. Split klima, salon kliması vb. kullanılıyorsa hava akımı yukarıdan duvara, duvardan zemine olacak 
şekilde yönlendirilmelidir. 
. Tuvaletlerin egzoz havalandırma sistemlerini 7/24 açık tutulmalıdır. Özellikle oral-fekal yolla 
bulaşmayı önlemek için düşük basınç oluşturulduğundan emin olunmalıdır. 
. Penceresi olan bütün hacimlerde doğal havalandırma sağlanmalıdır. (en az 15 dk.) 
. Tuvaletler açık pencere havalandırmasından mümkün olduğunca kaçınılmalıdır. Eğer bu 
yapılamıyorsa, bina veya oda boyunca çapraz akış sağlamak için diğer alanlardaki pencereleri 
açık tutmak önerilir. 
. Yaşam alanlarda bağıl nem % 30 ila 60 arasında muhafaza edilmelidir. 
. Nemlendiricinin periyodik olarak temizlenmesi ve rezervuarın boşaltılması (özellikle 
nemlendirmenin sonunda) gereklidir. 
. Isıtma ve soğutma sistemleri, Covid-19 yayılımı üzerinde doğrudan bir etkisi olmadığı için normal 
şekilde çalıştırılabilir. Genellikle, ısıtma veya soğutma sistemleri için ayar noktalarının 
değiştirilmesine gerek yoktur. 
. Salgın durumunda döner (rotary) ısı eşanjörlerinin (geçici olarak) kapatılması önerilir. 
. Dönüş kanallarındaki virüslü parçacıklar, merkezi klima santralleri geri dönüş sistemleriyle 
donatıldığında binaya tekrar girebilir. Salgın süresince merkezi geri dönüşten kaçınılarak geri 
dönüş damperlerini kapatılması önerilir. 
. Temiz hava beslemesini arttırıp, geri dönüş havasından kaçınılmalıdır. Klima ve havalandırma 
sistemlerinde %100 taze havayla çalışacak şekilde uygulama yapılmalıdır. 
. Elektrostatik filtreleme prensipleri ile çalışan ve en az HEPA filtre verimliliğine sahip olan Oda 
Havası Temizleyiciler ihtiyaç halinde kullanılabilir. 
. Besleme havası ve oda havası dezenfeksiyonu için kurulacak özel UV (ultraviole) dezenfeksiyon 
sistemleri bakteri ve virüs öldürmek için etkilidir. 

2.7. Yüzme Havuzları ve Jakuzi 

. Su kalitesi ve yüzme havuzu dezenfeksiyon sisteminin güçlendirilmesi gibi önlemler bulaşıcı 
hastalık bulaşmasını önlemek için büyük önem taşımaktadır. 
. “Yüzme Havuzlarının Tabii Olacağı Sağlık Esasları Hakkında Yönetmelik” te belirtilen koşulları 
sağlamalıdır. Havuz suyu klor seviyesi ve pH’ının yönetmelikte belirtilen seviyelere uygunluğu 
sağlanmalı, periyodik olarak ölçülmeli ve kayıt altına alınmalıdır. 
. Klor seviyesinin düşme olasılığının yüksek olduğu yüksek sıcaklığın olduğu saatlerde klor 
seviyesini uygun değerde tutmak için çalışma yapılması gereklidir. 
. Havuz suyunun klorlanması, ancak havuz suyundaki serbest klor konsantrasyonunun otomatik 
olarak kontrol edilmesi ile yapılabilir. Klor dozaj cihazlarının seçimine dikkat edilmelidir. 
. Misafirlerin havuza girmeden önce duş¸ almaları ve havuzda uymaları gereken kuralları içeren 
panolar görülür şekilde konumlandırılmalıdır. 

. Covid-19 semptomları gösteren misafirlerin havuzu kullanmaması için gerekli önlemler 
alınmalıdır. 
. Ters yıkama sıklığı, havuz kullanım yoğunlukları da göz önünde bulundurularak arttırılmalıdır. 
. Süper klorlama (şoklama) işleminin havuz kullanım yoğunluğuna göre planlanması gereklidir. 
. Çocuk havuzları ekstra bir kirlenme yok ise en az haftada bir kez boşaltılmalı, temizlenmeli, 
dezenfekte edilmeli, temiz su doldurulmalı ve yeniden işletmeye alınmalıdır. 
. Kapalı havuz alanının hava kalitesi taze hava ile desteklenmeli ve nem oranı kontrol edilmelidir. 

Havuzlarda Fiziksel Mesafenin Sağlanması 

İşletmeler havuz kapasiteleri göz önünde bulundurularak havuz kullanıcı sayılarını belirlemeli ve 
kullanıcılar arasındaki mesafe en az 1,5 m. olacak şekilde planlamalıdır. Yapılacak olan havuz 
aktivitelerinde bu fiziki mesafe ve temas göz önünde bulundurulmalıdır. 

Kullanıcıların havuzlarda Covid-19 kapsamında uyması gereken fiziki mesafe ve diğer önlemler hakkında 
bilgilendirilmelerini sağlayacak görsel uyarılar, havuz etrafında bulundurulmalıdır. 

Havuz su derinliği 

Maksimum yüzücü yükü* 

< 1.0 m 

Her yüzücü için 2,2 m2 

1.0 – 1,5 m 

Her yüzücü için 2,7 m2 

>1.5 m 

Her yüzücü için 4 m 2 

*Yüzücü yükü: Havuzdaki kişi sayısının bir ölçüsüdür. 

Aquapark & Kaydıraklar 

Aquapark & kaydırak havuzlarda kullanıcı yoğunluğunu sınırlandırabilmek için saat düzenlemeleri 
yapılabilir. (Örn: Yaş gruplarına göre düzenleme yapılmalıdır). 

Kullanılan kaydırak botları, simit vb. malzemeler her kullanım sonrası dezenfekte edilmelidir. Havuz 
suyunda ters-düz edilerek dezenfekte edilebilir. 

2.8. Kullanım Suları 

Gıda üretiminde kullanılan su, “İnsani Tüketim Amaçlı Sular hakkında Yönetmelik” te belirtilen koşulları 
sağlamalıdır. 

Teknik Servis departmanı uygulamaları altında ilave alınması gereken önlemler detaylandırılmıştır. 

Mutfak Suları / Buz ve İçecek Makineleri / Su Sebilleri 

. Mutfak ve servis alanlarında kullanılacak suyun UV filtreden geçirilmesi önerilir. 

Bahçe Sulama 

. Bahçe sulama işlemi damlacık oluşturma riski nedeni ile misafir ve çalışan yoğunluğunun az 
olduğu gece saatlerinde planlanmalıdır. (tercihen 00:00 - 08:00 arası) 
. Bahçe sulama springlerinin haftada bir sıklıkla dezenfekte edilmeli ve kayıt altına alınmalıdır. 
. Kendine ait atık su arıtma tesisi bulunan işletmelerde arıtılmış atık suyun mümkün olduğunca 
bahçe sulamada kullanılması önlenmelidir. Eğer deşarj izinleri nedeniyle alıcı ortama deşarj 
Çevre Bakanlığı tarafınca uygun görülmemiş ve bahçe sulamada kullanım izni verilmişse, bu 
durumda sprink kullanılmadan sulama yapılmalıdır. Arıtılmış atık suyun havaya karışacak ve 
damlacık oluşturacak şekilde sulama işleminde kullanılması önlenmelidir. Salma sulama ve/veya 
damlama sulamada kullanımı uygundur. Arıtılmış atık suyun bahçe sulamasında kullanılması 
sırasında, misafirlerin yoğun olduğu alanlar, şezlongların yerleştirildiği bölgeler, havuz kenarları 
gibi alanların arıtılmış atık su ile sulanmamasına özen gösterilmelidir. 
. Arıtılmış atık suyun bahçe sulamada kullanılmadan önce mutlaka dezenfekte edilmesi gereklidir. 
Dezenfeksiyon için klor ve/veya UV filtresi kullanılabilir. 
. Arıtılmış atık suyun bahçe sulamada kullanıldığı sistemlerde, bahçe içi muslukların/vanaların 
başları çıkarılmalı, tesis kullanım suyu ile bahçe suyu hatları arasında bağlantı olup olmadığı 
kontrol edilmelidir. Arıtılmış atık su ile tesis kullanım suyunun birbirine karışması mutlaka 
önlenmelidir. 

2.9. Kat Hizmetleri 

Tesis içerisinde odalar ve tüm genel alanlarda, bütün el teması olan yüzeyler başta olmak üzere (kapı 
kolları, kumandalar, perdeler, cam, koltuk, WC’ler, resepsiyon deski vb.) bütün yüzey ve ortam temizlik 
ve hijyeni için yazılı bir “Kat Hizmetleri Temizlik ve Dezenfeksiyon Planı” oluşturulmalı ve 
uygulanmalıdır. Yapılan tüm temizlik ve dezenfeksiyon işlemleri kayıt altına alınmalıdır. 

Covid-19 kontrolü sırasında kullanılacak temizlik malzemeleri (bez, fırça, sünger vb.) tanımlanmalı ve 
yalnızca bu amaçla kullanılmalıdır. 

2.9.1. Oda Temizlik ve Dezenfeksiyon Uygulamaları 

. Şüpheli / vaka durumlarında oda temizliği “3.1.3. İzolasyon Odası / Bölgesi ve Şüpheli Vaka 
Odası Temizliği” başlığında detaylandırılmıştır. Burada belirtilen uygulamalar salgın döneminde 
işletmede şüpheli /vaka görülmemesi durumunda uygulanır. 
. Kat görevlilerinin sorumlu olduğu odalar mümkün olduğunca sabit olmalıdır. 
. Oda temizliği, misafir odada olmadığı zamanda yapılması tercih edilmelidir. Bu uygulamanın 
etkin yapılabilmesi için işletmeler metot belirlemelidir. 
. Oda temizliğinde maidler kişisel koruyucu önlemler (eldiven, maske ve gerektiğinde siper maske) 
kullanmalıdır. 
. Temizlik işlemine başlamadan önce ilk olarak odanın havalandırılması için pencere/balkon kapısı 
vb. açılmalıdır. Temizlik işlemi süresince klimanın çalıştırılmaması tavsiye edilir. 

. 24 saatten fazla kapalı kalan odalar check-in öncesi havalandırılmalıdır. 
. Oda temizlik işlemi mümkün ise tek kullanımlık bez kullanılmalı, mümkün olmayan durumlarda 
her oda için bezler değiştirilmeli ve kat arabalarında yeterli sayıda bez bulundurulmalıdır. 
. Misafir oda yatakları işletmenin temizlik ve dezenfeksiyon planında yer alan sıklığa göre uygun 
yöntemlerle dezenfekte edilmelidir. 
. Bebek yatakları her kullanım sonrası ve öncesi dezenfekte edilmelidir. 
. Bebek yatakları için tesis tarafından alez dikilebilir ve her misafir için değiştirilerek, yıkanarak 
kullanılabilir. 
. Yastıklarda sıvı geçirmez alez kullanılmalı ve her check outta değiştirilmelidir. 
. Oda bardakları bulaşık makinasında yıkanmalıdır. Mümkün olmadığı durumlarda tek kullanımlık 
bardaklar tercih edilebilir. 
. Odalarda bulunan el temasının yüksek olduğu su ısıtıcıları, televizyon ve klima kumandalarının, 
check out sonrasında temizlik ve dezenfeksiyonu sağlanmalıdır. 
. Sıcak set-uplarda karıştırıcı kullanılıyorsa ambalajlı muhafazası sağlanmalıdır. 
. Perdeler, abajurlar, aplikler vb. donanımlar düzenli olarak yıkanmalı veya uygun yöntemlerle 
temizlenerek dezenfekte edilmelidir. 
. Dekor amaçlı kullanılan minder, kırlent, runner vb. kaldırılmalı veya her check-outta 
değiştirilmelidir. 
. Temizliği zor olan dekorlar tercih edilmemeli, kaldırılmalıdır. 
. Salgın süresince oda süsleme tercih edilmemelidir. 
. Banyo ve WC giderlerinin içerisinde su olmasına dikkat edilmeli, giderler susuz kalmasın. İklime 
bağlı olarak her 3 hafta bir veya daha sık su eklenmelidir. 
. Tuvalet fırçası klozet içerisine uygun kimyasal döküldükten sonra içerisinde bekletilerek 
dezenfekte edilmelidir. 
. Tuvalet rezervuarlarını çekmeden önce klozet kapağı kapatılmalıdır. 
. Odalarda tek kullanımlık klozet kapak örtüleri bulundurulabilir. 

Zeminler ve Zemin Kaplamaları 

. Halı yüzeyler her check-out sonrası vakumlu temizleyici ile temizlenmeli ve dezenfektan 
uygulanmalıdır. 
. Halılar, kilimler veya paspaslar, havaya toz kaldırmayacak bir temizleyici veya HEPA filtreli 
elektrik süpürgeler ya da buharla temizlenebilir. 
. Aerosol toz ve sıvı kirliliğine neden olacağından halı, kilim veya paspaslar asılmamalı veya 
silkelenmemelidir. 
. Sert zemin yüzeyleri ıslak vakum sistemleri ile temizlenmelidir. Islak vakum sistemleri mevcut 
değilse, sert zemin yüzeyleri deterjan ve su veya gerekirse dezenfektan kullanılarak nemli bir 
şekilde silinmelidir. 
. Odalarda tek kullanımlık MOP’lar kullanılabilir veya her oda temizliğinden sonra MOP dezenfekte 
edilmelidir. 

Buklet Malzemeleri 

. Misafir odalarına Covid-19 kapsamında hazırlanacak bir sağlık kiti malzemeleri tanımlanabilir. 
(Örneğin eldiven, maske, el dezenfektanı, dezenfektanlı tek kullanımlık mendiller vb.). 
. Küresel salgın dönemde buklet malzeme çeşitliliği ve sayısı misafir sayısı kadar konulmalı, ekstra 
talep ettiğinde ilave verilmelidir. 
. C/out sonrası bütün yarım kalan bukletler, tuvalet kâğıtları atılmalıdır. 
. Odalarda tek kullanımlık buklet malzemelerinin kullanılmasına özen gösterilmelidir. 

2.9.2. Genel Alanlar 

Genel Alan Tuvalet ve Soyunma Odaları 

. Kullanım sıklığına bağlı olarak temizlik ve dezenfeksiyon sıklığı planlanmalıdır. 
. Sabunlar ve kâğıt havlu makineleri temassız özellikte seçilmelidir. 
. Pamuk havlular (el havlusu, tıraş havlusu vb.) kullanılmamalı, tek kullanımlık kâğıt havlu tercih 
edilmelidir. 
. Temizlikte bez yerine tek kullanımlık bez veya kâğıt havlu tercih edilmeli eğer mümkün değil ise 
her klozet için ayrı bez kullanılmalıdır 
. Armatür, kapı kolları, klozet kapağı, saç kurutma makinesi vb. el teması olan makinelerin 
dezenfeksiyon sıklığı arttırılmalıdır. 
. Banyo ve WC giderlerinin içerisinde su olmasına dikkat edilmelidir. İklime bağlı olarak her 3 
haftada bir veya daha sık su ekleyiniz. 
. Vaka durumunda odaların haricinde genel alanda belirlenebilecek bir WC, duş alanı 
belirlenmelidir. 
. Tuvalet rezervuarlarını çekilmeden önce klozet kapağını kapatılmalıdır. 
. Klozetin içi, dışı, çemberinin altı ve üstü dahil olmak üzere bütün yüzeyleri temizlenerek, 
dezenfekte edilmelidir. 
. Genel mekan WC'lerde sensörlü hijyenik klozet kapağı veya tek kullanımlık klozet örtüsü tercih 
edilebilir. 
. Sabun ve dezenfektan dispanserlerinin mümkün olduğunca sensörlü olması sağlanmalıdır. 
. Çöp kovaları ve kullanılan diğer temizlik ekipmanları periyodik olarak dezenfekte edilmelidir. 
. Genel alan tuvaletlerinde mümkünse dış kapılara sensör yerleştirerek temasın azaltılması veya 
pasif kapı açma sistemleri düşünülebilir. 

Fotoğraflar: Ayak ile kapıyı açılabilen pasif sistem. 

Havuz ve Plaj Çevresi Temizliği 

. Havuz ve plaj çevresinde tuvaletler, duş¸ ve soyunma kabinleri için temizlik ve dezenfeksiyon 
planı oluşturulmalı ve kayıt altına alınmalıdır. 
. Tüm havuz/plaj çevresi, yüzey ve malzemelerin (duvarlar, zeminler, ekipman, masalar ve 
sandalyeler, basamaklar, korkuluklar, dalış tahtaları, oluklar, soyunma odaları, duşlar, ayak 
banyoları, dolaplar ve tuvalet teçhizatı dahil) temizlik ve dezenfeksiyonu günlük yapılmalı, 
kontrolleri sağlanmalıdır. 

Şezlong Kullanımı 

. Havuz ve plaj şezlongları her kullanım sonrası dezenfekte edilmeli veya her kullanım öncesi 
misafire şezlong örtüsü (cover) ya da havlu sağlanmalıdır. 
. Şezlongların üzerine önceden plaj havluları bırakılmamalıdır. Plaj havluları odalara konulabilir 
veya havlu desklerine paketli taşınarak dağıtımı yapılabilir. 

Asansörler / Yürüyen Merdivenler 

. Asansör kullanımında asansör hacmine bağlı olarak kişi sınırlaması getirilmelidir. Sosyal 
mesafeye uygun olarak asansörler kullandırılmalıdır. 
. Yürüyen merdiven korkulukları, asansör kontrol panelleri veya kapı kolları gibi sık dokunan 
alanlar kullanım sıklığına bağlı olarak daha sık temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. 
. Asansör havalandırma filtreleri düzenli olarak temizlenmelidir. 
. Asansör havasının dezenfeksiyonunun sağlanması için endirekt UVC dezenfeksiyon yöntemi 
uygulaması düşünülebilir. 

Lobi / Antre / Merdivenler 

. Ortak kullanım alanlarında temas seviyesi yüksek olan kapı kolları, tırabzan, korkuluk vb. 
yüzeylerin dezenfeksiyon sıklığı gözden geçirilmelidir. 

. Mobilya ve oturma alanları arasındaki mesafe minimum 1,5 metre ve kişi başı 2,5 m2 alan 
sağlanacak şekilde düzenlenmelidir. 

Çocuk Bezi Değiştirme Üniteleri 

Çocuk bezi değiştirme ünitelerinin kullanım sıklığı göz önünde bulundurularak temizlik ve dezenfeksiyon 
işlemi yapılmalıdır. Çocuk bezi değiştirme ünitelerinin bulunduğu alanlarında; 

. Mümkün ise el yıkama lavabosu, tek kullanımlık bebek bezi değiştirme örtüsü, 
. El dezenfektanı, 
. Kapalı ayrı bebek bezi çöp kovası bulundurulmalıdır. 

Bebek Emzirme Odaları 

. İşletme içerisinde bulunan emzirme odaları için temizlik ve dezenfeksiyon planı oluşturulmalıdır. 
Yapılan işlemler kayıt altına alınmalıdır. 
. El dezenfektanı bulundurulmalıdır. 
. Ortam hava kalitesi uygun olmalıdır. 
. Mümkün ise el yıkama lavaboları ve ekipmanları bulundurulmalıdır. 
. Emzirme odalarında çocuk bezi değiştirme ünitesi bulunması halinde aksiyonlar yukarıda 
belirtilmiştir. 

İbadethaneler/Mescit 

. Kullanıcı / alan sayısı belirlenmeli, minimum 1,5 m. fiziksel mesafe kuralını sağlayacak şeritleri 
oluşturulmalı, ilgili sosyal mesafe uyarıları düzenlemeleri yapılmalı ve teşhir edilmelidir. 
. Misafirlerin kullanımı için tek kullanımlık seccade bulundurulabilir, kullanım sonrası gri poşetlere 
atılması için atık kovaları bulundurulmalıdır. 
. Tespih sunuluyorsa poşet içerisinde temiz ve dezenfekte edilmiş olarak sunulmalı, kullanım 
sonrası için kirli tespih kutusu bulundurulmalıdır. 

2.9.3. Dezenfeksiyon Yöntemleri ve Kimyasallar 

İşletmelerde uygulanabilecek alternatif dezenfeksiyon yöntemleri ve Sağlık Bakanlığı tarafından tavsiye 
edilen kimyasallar “EK-10 Dezenfeksiyon Yöntemleri ve Kimyasallar” da belirtilmiştir. 

2.9.4. Kat / Meydan Ofisleri 

. Tekstil ve linenler kapaklı dolap, poşet vb. şekilde muhafaza edilmelidir. 
. Vardiya bitiminde kat ofislerine kirli malzeme bırakılmamalı, kat arabaları, fırçalar, süpürgeler, 
basket vb. malzemeler vardiya sonunda temizlenmelidir. 
. Temizlik bezleri ve MOP’lar yıkanırken kullanım alanlarına ve renklerine göre ayrıştırılmalı, ayrı 
yıkanmalıdır. 

. Kat / meydan ofisleri temizlik ve dezenfeksiyonu sıklığı gözden geçirilmelidir. 

2.9.5. Kat ve Meydan Arabaları 

Kat ve meydan hizmetleri personeli kişisel koruyucu önlemler (eldiven, maske, siperli maske) 
bulundurmaları ve kullanmaları sağlanmalıdır. Ayrıca her görevlinin kullanımına yönelik; 

. El ve yüzey dezenfektanı, 
. Tek kullanımlık önlük veya tulum bulundurulmalıdır. 

2.9.6. Vektör Mücadelesi (Haşere İlaçlama) 

Vektör mücadelesinde, fiziksel/ mekanik ve kültürel mücadele öncelikli olarak yapılmalıdır. Fiziksel 
önlemlerin alınması vektörlerin yuvalanabilecekleri alanların kontrol altına alınması için ilk adımdır. 

Yapılan bazı araştırmalarda, hamamböceklerinin SARS taşıyabildikleri, zararlıların dışkılarında SARS 
olduğu gösterilmiştir. Vektör yoğunluğu artışına paralel olarak kimyasal mücadele yapılabilir. Ancak 
kimyasal mücadelede ilgili kimyasalın LD50 oranı ve aktif madde seçimine dikkat edilmelidir. 

. Biyosidal uygulama izni olan firma, yaptığı mücadelenin raporunu ve uygulama belgesini 
tesislere bırakmalıdır. 
. İlaçlama firmasını tesis içerisinde yönlendiren, tesis altyapısını bilen bir görevlinin sorumlu olarak 
belirlenmesi önemlidir. 
. İlaçlama yapan personelin, uygulama yaparken temiz üniforma ve kişisel koruyucu (tek 
kullanımlık eldiven, maske, bone, yüz/göz koruyucu siperlik, tulum vb.) kullanması sağlanmalıdır. 
. İlaçlama firması, yapacağı uygulamaları; tarih, mekân, hangi vektöre karşı yapacağını bir plan 
dâhilinde işletmeye bildirmelidir. 
. Özellikle hamamböcekleri ile yapılacak olan mücadelede fiziksel önlemlerin alınarak 
saklanabilecekleri alanların önüne geçilmesi önemlidir. Özellikle giderler, lavabo bağlantıları, kapı 
boşlukları, fayans boşlukları gibi alanlar sık sık kontrol edilmelidir. 
. Vektör mücadelesini yürüten danışmanın firmanın önerileri ve direktiflerin göz önünde 
bulundurularak gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir. 
. Atık su kanalları (drenajlar) kolay temizlenebilir, zararlı (haşere, kemirgen vb.) girişini, koku 
çıkışını ve atık sıvıların geri basmalarını önleyecek şekilde düzenlenmelidir. 

2.10. Çamaşırhane / Tekstil Yönetimi 

Çamaşırhane hizmeti misafirlerin konaklamaları/ personelin çalışmaları sırasında önemli bir rol oynar. 
Kirli çamaşır/tekstil birçok enfeksiyon kaynaklı hastalığın potansiyel taşıyıcısı olabilir. Bu sebeple akışını 
kontrol etmek son derece önemlidir. Çamaşırhanede alan, ekipman, makine, personel, transfer araçları 
dahil düşünülerek kirli temiz ayrımı yapılmalıdır. Covid-19 kapsamında sürecin denetimi, risk 
değerlendirmesi, önleyici tedbirlerin alınması, standart işletme prosedürlerinin oluşturulması ve 
uygulanması gerekmektedir. 

Kirli Tekstillerin Toplanması, Taşınması ve Ayrıştırılması 

. Temiz ve kirli çamaşır/tekstil için kullanılan transfer arabaları birbirinden ayrılmalı ve düzenli 
olarak dezenfekte edilerek kayıt altına alınmalıdır. 
. Farklı linen grupları tanımlanmış taşıma arabaları ya da poşetler içerisinde ayrıştırılarak 
toplanmalıdır. 

Yıkama ve Kurutma 

. Yıkama ve kurutulması işlemlerinde yıkama programlarına uyulmalıdır. (pH, su sertliği, sıcaklık, 
su seviyesi, çamaşırların deterjanla temas ettiği süre, makine dolum oranı vb.) Covid-19 Küresel 
Salgın süresince çarşaf ve havlu gibi tekstil ürünleri 60-90 oC’de deterjan ile çamaşır makinesinde 
yıkanmalıdır. 
. Temizlik bezleri ve MOP’lar yıkanırken kullanım alanlarına ve renklerine göre ayrıştırılmalı, ayrı 
yıkanmalıdır. 

Temiz Çamaşırların/Tekstillerin Saklanması 

. Temiz ve kirli çamaşır/tekstil alanları birbirinden ayrılmalıdır. 
. Temiz çamaşır/tekstiller kontamine olmaması için gözenekli poşetlerde/kapalı dolaplarda 
saklanmalıdır. 
. Temiz çamaşırların depolandığı yerler düzenli olarak temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. 

Paketleme 

. Temiz tekstillerin çıkış noktasında paketlenmesi sağlanmalıdır. Taşınacağı yere kadar paketlerde 
açılmadan muhafaza edilmelidir. 

Ekipman / Makine Temizlikleri 

. Çamaşır makinalarını haftada bir 60 oC sıcaklıkta ve genel amaçlı temizleyici ile boş 
çalıştırılmalıdır. 
. Kullanımdan sonra makinaların ve deterjanlıkların kapakları kuruması için açık bırakılmalıdır. 

2.10.1. Dağıtım Yolları ve Şekilleri 

Çamaşırhane çıkışında temiz tekstiller poşetlenerek, tanımlı temiz arabalara yüklenmeli ve kullanılacak 
alana transferi sağlanmalıdır. 

2.10.2. Üniforma Yıkama 

. Personel üniformaları, otel tekstilleri ile birlikte yıkanmamalı ve kumaşın dayanacağı maksimum 
sıcaklıkta yıkama işlemi yapılmalıdır. 

. Yıkama sonrasında üniformaların muhafazasında; mümkün olduğunca teması en aza indirecek 
şekilde muhafaza edilmelidir. 

2.10.3. Yıkanamayan Ürünler 

Yatak, şilte ve yastık gibi yıkanamayan tekstil her misafir check out sonrasında; değişimi sağlanarak, 
uygun metot ile dezenfekte edilmelidir. 

. Vücut sıvısı ile kontamine olması durumunda buharla temizlenebilir, yastık standart yıkama 
prosedürüne olarak yıkanabilir veya kuru temizleme yapılabilir. 
. Yünlü battaniyeler ılık suda yıkanmalı ve daha sonra güneş altında veya düşük sıcaklıkta 
kurutucularda kurutulmalı veya kuru temizleme yapılmalıdır. 
. Yorganlar sıcak su ve deterjanla yıkanmalı, daha sonra tercihen bir kurutucuda veya güneş 
altında kurutulmalı veya kuru temizleme yapılmalıdır. 

2.10.4. Taşeron Çamaşırhane Hizmeti 

. Taşeron çamaşırhane firmasının; uygun sıcaklık ve kimyasal kullanımına dikkat edip etmediği, 
personelinin, araçlarının, çalışma ortamının hijyeni vb. konuları işletme tarafından kontrol sıklığı 
gözden geçirilmelidir. 
. Kirli tekstiller dışarıya gönderilirken sızdırmaz torba ile paketlenmeli ve torbalardan 
malzemelerin düşmesi engellenecek şekilde paketlenmelidir. 

2.11. SPA & Wellness & Fitness 

. Covid-19 küresel salgın döneminde, misafir ile fiziki mesafenin (1,5 m.) altındaki hizmetler 
sınırlandırılmalı veya bu hizmetler kaldırılmalıdır. 
. SPA personeli kişisel koruyucu önlemleri (maske, eldiven, siperlikli maske vb.) kullanmalıdır. 
. SPA ve içerisindeki tüm alanların temizlik ve dezenfeksiyon planları oluşturulmalı ve kayıt altına 
alınmalıdır. 
. Spa işletmesi tesis bünyesinde ise aşağıda belirtilen kapsamda hizmet verilmelidir. Ancak taşeron 
bünyesinde ise yapılan tüm işlemler ve uygulamalar tesis tarafından kontrol edilmelidir. 
. Tüm SPA personeline alınan önlemler ve uygulamalar hakkında detaylı bilgilendirme ve eğitim 
verilmelidir. 
. Personele kişisel ve misafir kaynaklı riskler ve aksiyon planı konusunda bilgilendirme yapılmalıdır. 
. SPA içerisindeki temiz ve kirli havlu istasyonlarında, el temasını en aza indirecek şekilde önlemler 
alınmalıdır. 
. SPA içerisinde uygun hava kalitesi sağlanmalı, temiz hava ile desteklenmeli, nem oranı kontrol 
edilmelidir. 

2.11.1. SPA Resepsiyon Hizmetleri 

. Covid-19 Küresel Salgını nedeniyle alınan tedbirler konusunda misafire bilgilendirme 
yapılmalıdır. 
. Misafirlere SPA içinde alınmış olan tüm bu önlemlerin ve kuralların yazıldığı bilgilendirme 
dokümanı hazırlanabilir. 

2.11.2. Hamam & Sauna & Buhar Odası 

. Hamamlar, sauna, buhar odası, rasul, duşlar ve diğer alanların temizlik ve dezenfeksiyon sıklığı 
düzenlenmelidir. 
. Tüm bu alanlarda kapasite göz önünde bulundurulmalı ve fiziksel mesafe (1,5 m.) korunacak 
şekilde düzenlenmelidir. Kullanıcı sayısı %50 azaltılmalı ve kullanım rezervasyon sistemine 
bağlanmalıdır. 
. Bu alanlarda kullanılan tüm ürünlerin (kese, sabun, duş jeli, şampuan vb.) tek kullanımlık 
ambalajlarda sunulmalıdır. 
. Islak alanların günlük kullanım saatleri kısıtlı hale getirilebilir veya gün içerisinde bir kaç kez 
alanlar detaylı temizlenerek ve dezenfekte edilmelidir. 

2.11.3. Fitness 

. Fitness salonlarının temizlik ve dezenfeksiyon planları oluşturulmalı ve kayıt altına alınmalıdır. 
Temizlik planları içerisinde spor aletlerinin tüm yüzeyleri, kumanda kolları ve monitörler ile 
misafirlerin dokundukları alanlar, tuvalet, duş¸ ve soyunma odaları yer almalıdır. 
. Fitness içerisindeki temiz ve kirli havlu istasyonunda, misafirler ve çalışanların temasını en aza 
indirecek şekilde önlemler alınmalıdır. 
. Fitness alanında el dezenfektanı bulunmalıdır. 
. Fitness içinde yer alan tüm bireysel egzersiz cihazlarının aralarında en az 2 m. olacak şekilde 
yerleşim planlaması yapılmalıdır. 
. Fitness kullanım alanı kapasitesi belirlenmeli, kişi başı 2,5 m2 alan olacak şekilde 
düzenlenmelidir. 
. Fitness içinde ya da farklı bir alanda yer alan grup egzersizleri yapılmamalı, bu alanlar bireysel 
egzersiz için planlanmalıdır. 
. Fitness havalandırma sistemine taze hava girişi sağlanmalıdır. 
. Fitness kullanım alanları ve cihazlar her kullanım sonrasında görevli personel tarafından 
dezenfekte edilmelidir. Ek olarak her sabah açılış öncesinde, kapalı olduğu öğle saatlerinde ve 
kapanış sonrası gece saatlerinde tüm alanlar, kullanılan ekipmanlar dezenfekte edilmeli, hava ve 
yüzey dezenfeksiyonu gerçekleştirilmelidir. 
. Fitness personeli misafir ile fiziksel mesafesi 1,5 metrenin altında uygulamalar yapmamalı ve 
kişisel koruyucu önlemlerini almalıdır. 

2.11.4. Diğer SPA Hizmet Alanları 

. Masaj, vücut ve cilt bakım odaları, dinlenme ve diğer alanların temizlik ve dezenfeksiyon sıklığı 
düzenlenmelidir. 
. Tüm hizmet verilen alanlar misafir kullanımı sonrasında temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. 
. Masajlar, cilt ve vücut bakımlarında kullanılan kozmetik ürünlerin tek kullanımlık kullanılması 
tavsiye edilmektedir. 
. Bakım yataklarında tek kullanımlık çarşaf ve havlu kullanılmalıdır. 

2.12. Animasyon / Eğlence ve Aktivite 

. İşletme içerisinde şovların sahnelendiği amfi tiyatrolar, etkinlik alanları vb. alanlarda sırasında 
oturma düzeni, ön-arka ve sağ-sol olmak üzere en az 1,5 m. fiziksel mesafe bırakılacak şekilde 
düzenlenmeli ve kapasite belirlenmelidir. 
. Misafirlerin fiziksel mesafeye uyması hususunda bilgilendirmeler, gerektiğinde uyarılar 
yapılmalıdır. 
. Alanlara girişte veya aktivite alanlarında ulaşılabilir alanlarda el dezenfektanları bulunmalıdır.. 
. Show, Disco, Parti, Canlı Müzik etkinliklerinde, temas gerektirecek danslar, oyunlar, yarışmalar 
yapılmamalıdır. 
. Yoga, jimnastik gibi aktiviteler açık alanda en az 1,5 m. mesafe korunarak yapılmalıdır. Yere 
sermek için kullanılacak havlular çamaşırhaneden gelen temiz paketinden çıkmış havlular 
olmalıdır, minder, mat vb. kullanılacaksa dezenfekte edilmiş olmalı, her aktivite sonrası tekrar 
dezenfekte edilmelidir. 
. Tüm aktivitelerde kullanılan malzemeler aktivite öncesinde ve sonrasında dezenfekte edilmelidir. 
. Temaslı spor aktiviteleri, oyunlar, danslar ve kalabalık koşullar yaratan diğer etkinlikler 
uygulanmamalıdır. Ancak takım sporları, futbol, voleybol, sutopu vb. Uluslararası ve Ulusal 
federasyon tedbir ve kararları doğrultusunda düzenlenmesi işletme kararındadır. 
. Gösterilerde kullanılan makyaj malzemeleri bireysel olmalı, kostümler tek kişi kullanımında ve 
gösteri sonrası kullanılan malzemelerle birlikte yıkanmalıdır. 
. Sahne arkası kulisler, soyunma odaları fiziksel mesafeye uygun şekilde düzenlenmeli, yeterli 
havalandırılmalıdır. 

2.12.1. Bireysel Etkinlik Yönetimi 

. Temaslı spor aktiviteleri, oyunlar, danslar ve kalabalık koşullar yaratan diğer etkinlikler 
uygulanmamalıdır. 
. Misafirler tavla, okey, masa tenisi, tenis vb. gibi bireysel aktivitelere yönlendirilmeli ve her 
kullanım öncesi ve sonrası verilen malzemeler dezenfekte edilmelidir. 
. Verilen iskambil kâğıtları tekrar geriye alınmamak üzere misafire hediye edilmelidir. 
. Langırt, bilardo, masa tenisi vb. aktivitelerde her kullanım sonrası dezenfeksiyon 
gerçekleştirilmelidir. 

. Etkinlik ve aktivitelerde, misafirler arası sosyal mesafenin korunması adına Animatörler gerekli 
uyarılarda bulunmalıdır. 
. Aktivite öncesi ve sonrası katılımcı misafirlerin ellerini dezenfekte etmesi sağlanmalıdır. 
. Misafirin aktivite ekipmanlarıyla temasta olduğu alanlarda (dart, boccia, okçuluk vb.) misafirlere 
eldiven giydirilmelidir. 
. Tattoo, yüz & vücut boyama vb., yakın temas gerektiren aktiviteler tercih edilmemelidir. 

2.12.2. Dışarıdan Alınan Eğlence Hizmetleri 

. Şov programları ve canlı müzik firma yetkilileri ile iletişime geçilerek, Covid-19 kapsamında alınan 
önlem ve aksiyonlar hakkında bilgi verilmeli ve işletme içerisinde bu kurallara uyulması 
istenmelidir. 
. Misafir veya işletme çalışanları ile fiziksel mesafenin korunamayacağı şovlar kaldırılmalıdır. 
. Covid-19 küresel salgını ile ilgili aldıkları tedbirler, ekipmanların ve transfer araçlarının 
dezenfeksiyon planları yazılı olarak istenmelidir. 
. Tesise gelen şov, sahne performansı ve canlı müzik için gelen kişilerin/grupların tesise 
girişlerinde ateş ölçümü yapılarak kayıt altına alınmalıdır. 
. Kişisel koruyucu donanımlarının tam olup olmadığı kontrol edilmeli ve gerekli olduğu durumlarda 
kullanmaları sağlanmalıdır. Gelen kişiler departman yetkilisi tarafından karşılanıp, tesiste uyması 
gereken kurallar anlatılarak departman refakatçisi eşliğinde fiziki mesafe kurallarına uyarak 
hazırlıklarını yapmaları sağlanmalıdır. 

2.12.3. Oyun Parkurları / Luna Park / Macera Parkı 

. Oyun parkuru kullanıcı sayısı, 1,5 m. fiziksel mesafe göz önünde bulundurularak belirlenmelidir. 
. Parkur temizlik ve dezenfeksiyonları sıklığı kullanım sıklığına göre gözden geçirilmeli, özellikle el 
teması olan yüzeylerin dezenfeksiyonu sağlanmalıdır. 

2.13. Çocuk Kulübü / Gençlik Kulübü 

Çocuk Kulübü / Gençlik Kulübü alanlarda, çocukların fiziksel mesafe kurallarına uyulmasında yeterli 
önlemler alınamıyorsa hizmetin sınırlandırılması veya durdurulması tavsiye edilir. 

Çocuk Kulübü / Gençlik Kulübü içerisindeki tüm kullanım alanları için temizlik ve dezenfeksiyon planları 
oluşturulmalı ve kayıt altına alınmalıdır. 

Her ne kadar mevcut kanıtlar çoğu çocuğun Covid-19 solunum semptomlarını daha az ciddiyette 
geliştirdiğini gösteriyor olsa da, Covid-19 ile enfekte olan, ciddi veya kritik hastalık geliştiren ve ölümle 
biten çocuk vakalar olduğu bildirilmiştir. 

Çocuk kulübü personeli, herhangi bir solunum yolu hastalığı belirtisi için tetikte olmalı ve derhal çocuğun 
ebeveynlerini ve Covid-19 Kriz Ekibi’ni bilgilendirmelidir. 

Çocuk sayısına ve ulusal sağlık yetkililerinden talimatlar dahil olmak üzere, yerel bağlama bağlı olarak, 
çocuklar için rekreasyon alanlarının kapatılmasına dikkat edilmelidir. Her durumda, bu tesislere özel 
temizlik ve dezenfeksiyon protokolleri uygulanmalıdır. 

Genel Uygulamalar 

. Çocuk kulübü resepsiyonunda kayıt esnasında fiziksel mesafenin korunması için yönlendirme, 
işaretleme, bilgilendirme vb. önlemler alınmalıdır. 
. Kayıt esnasında, form doldurmak için kullanılan kalemler veya dijital ekranlar var ise her kullanım 
sonrası dezenfekte edilmelidir, 
. Çocuk kulübüne girişte el dezenfektanı, galoş ve hijyen paspası olmalıdır. Çocuklar ve aileleri 
çocuk kulübüne girmeden önce elleri dezenfekte edilmelidir. El dezenfektanı ve galoş riskli 
görülen oyun odaları girişlerine de eklenebilir. 
. Çocuk ve gençlik kulübü girişinde vücut ısıları ölçülerek kayıt altına alınmalıdır. 
. Çocuk ve gençlik kulübünde her alanda kullanıcı sayısı, 1,5 m. fiziksel mesafe ve kişi başı 2,5 m2 
alan olacak şekilde belirlenmelidir. Kulüp içerisinde çeşitli alanlarda uyarıcı levhalar ile fiziksel 
mesafe uyarıları yapılmalıdır. 
. Çocuk ve gençlik kulübü kullanım saatleri sınırlandırılabilir ve/veya yoğunluğu önleyebilmek için 
gruplandırma yapılarak saatler planlanabilir. (örneğin yaşa göre planlama) 
. Çocuk kulübünde oyuncak, ekipman ve yüzeylerde her kullanım sonrası temizlik ve 
dezenfeksiyon yapılmalıdır. Gün içerisinde detay temizlik yapılabilmesi için öğle saatinde 
kapanış-açılış saati verilebilir veya oyun odaları için kullanım saatleri konularak kapalı oldukları 
saatlerde temizlik ve dezenfeksiyonları yapılabilir. 
. İçeriye taze hava girişini sağlayacak imkân var ise sık sık havalandırılmalıdır. 
. Çocuklara mümkün olduğunca tuvalet ihtiyaçlarında refakat ederek ellerini doğru yıkaması 
sağlanmalıdır. Tuvaletlerde temassız sabunluk ve el dezenfektanı bulundurulmalıdır. 
. Çocuk kulübü içerisindeki tuvaletlerin temizlik sıklığı kullanım yoğunluğuna bağlı olarak 
planlanmalıdır. 
. Çocuklar ile yakın temasta olan çalışanların kişisel koruyucu önlemleri alması sağlanmalıdır. 

Oyuncaklar/Ekipmanlar ve Aktiviteler 

. Çocuk kulübü içerisinde bulunan oyuncakların türü tanımlanmalı, silinmesi zor ve sık yıkanmayan 
oyuncaklar (Pelüş, yünlü, tüylü vb.) kaldırılmalıdır. Mümkün olduğunca ortak kullanım 
oyuncaklar tercih edilmemelidir. 
. Silinebilir oyuncak, malzeme ve yüzeylerin her kullanım sonrası dezenfeksiyonu sağlanmalıdır. 
. Salıncak, trambolin, kaydırak vb. oyuncakların sıklıkla temizlik ve dezenfeksiyonu sağlanmalıdır. 
. Kulüp içerisinde yapılacak aktivitelerde fiziksel mesafe kuralları göz önünde bulundurulmalı ve 
toplu aktiviteler, yüz boyama, tattoo vb. yakın temas gerektiren salgın dönemlerinde tercih 
edilmemelidir. Bu sebeple bireysel veya küçük gruplar halinde oynatılacak aktiviteler 
planlanmalıdır. 

. Aktivite ekipmanları mümkün olduğunca tek kullanımlık malzemelerden tercih edilmelidir. 
Bireysel ya da tek kullanımlık olmayanlar sık sık değiştirilmeli veya uygun kimyasal ile her 
kullanım sonrası dezenfekte edilmelidir. 
. Puzzle, oyun hamuru, lego, top havuzu vb. sık yıkanıp dezenfekte edilmesi zor olan oyuncakların 
kullanımının kısıtlanması sağlanmalıdır. 
. Play-station oyun konsolları var ise joystickler her kullanım sonrası dezenfekte edilmelidir. 
. Sık sık çocukların elleri yıkanmalı, bu yönde çocuklar teşvik edilmelidir. Doğru el yıkama ve kişisel 
hijyen ile ilgili öğretici oyunlar, eğitimler veya etkinlikler yapılmalıdır. Poster/afiş vb. görseller 
kullanılabilir. 
. Ekipman veya makineler, kişiler arası 1,5 m. fiziksel mesafe korunacak şekilde yerleştirilmelidir. 
Her kullanım sonrası üretici talimatlarına uygun olarak dezenfeksiyonu sağlanmalıdır. 
. Aktivite odalarında masa ve sandalye yerleşimleri çocuklar arası 1,5 m. fiziksel mesafe korunacak 
şekilde düzenlenmelidir. 
. Aktivitelerde çocuklara verilen önlükler tek kullanımlık tercih edilmeli, eğer tek kullanımlık 
ürünler kullanılmıyorsa her kullanımdan sonrası yıkanmalıdır. 
. Temizlik & dezenfeksiyonu ve fiziksel mesafenin korunması zor olan şişme oyun parkurları tercih 
edilmemelidir. 
. Modüler oyun parkurlarında ve trambolinlerde çocukların ayakkabılarını çıkarmaları 
sağlanmalıdır. 
. Dışarıdan alınan çocuk aktivitelerinde ekipman ve malzemelerin kullanım öncesi dezenfeksiyonu 
sağlanmalıdır. 

2.13.1. Mini Büfeler / İkramlar 

. Fiziksel mesafeye uygun oturma düzeni uygulanmalıdır. 
. Büfelerde kişiye özel tekli paket ürünler bulundurulmalıdır. Litrelik ürün tercih edilmemelidir. 
. Sunulan tüm ürünler gıda güvenliği şartlarına uygun hazırlanmış olmalıdır. 
. Çatal - kaşıklar tek kullanım tercih edilmeli, mümkün değilse dezenfekte edilerek, kağıt cepli, 
paketli kullanılmalıdır. 
. Mama sandalyeleri her kullanım sonrası uygun kimyasallarla dezenfekte edilmeli ve bir sonraki 
kullanıma hazır olarak streçli bir şekilde muhafaza edilmelidir. Mama sandalyelerinde tek 
kullanımlık servis örtüsü bulundurulabilir. 
. Misafirin kullanımına yönelik mikser, mikrodalga vb. ekipmanlar bir görevli yardımı ile 
kullanılmalı, mümkün değilse kaldırılmalı veya her kullanım sonrası temizliği ve dezenfeksiyonu 
takip edilmelidir. 
. Kılavuzda sunum alanlarında belirtilen kurallar geçerli olmalıdır. 

2.13.2. Uyku Odaları 

. Uyku odasında yataklar arası mesafe en az 1,5 m. olacak şekilde düzenlenmeli ve uyku odalarını 
kullanacak maksimum kişi sayısı belirlenmelidir. 

. Çocuk kulüplerinde çocukların uyuması için bulundurulan yatak tekstilleri takip edilmeli ve her 
kullanım sonrası değiştirilmelidir. 
. Çocuk kulüplerinde temizliği ve dezenfeksiyonu kolay beşik/yatak vb. kullanılmalıdır. 
. Çocuk kulüplerinde mümkün olduğunca perde hali olmaması tercih edilmelidir. Var ise temizlik 
planı sıklıkları göz önünde bulundurularak oluşturulmalıdır. 
. Çocuk kulüplerinde havalandırma / iklimlendirme takip edilmelidir. Bu alanlarda HEPA filtre 
kullanımı sağlanmalıdır. 

2.13.3. Oyun Salonları / Macera Parkları Oyun Salonu vb. Alanları 

. Kapalı alan oyun salonları veya açık hava parklarında kullanıcı sayısı 1,5 m. fiziksel mesafe göz 
önünde bulundurularak belirlenmelidir. Fiziksel mesafe ile ilgili uyarıcı bilgilendirmeler, yer 
işaretleri vb. olmalıdır. 
. Kapalı alanlarda havalandırma sisteminin temiz ve düzgün çalışması sağlanmalıdır. 
. Oyun ekipmanlarının, araç ve gereçlerin temizlik ve dezenfeksiyonu (el tutma, oturma yerleri 
vb.) her kullanım sonrası yapılmalıdır. 
. Girişte el dezenfeksiyonu bulundurulmalıdır. 

2.14. Acente Temsilcisi/Rehberler Yönetimi 

. İşletmelerde günlük çalışan acente temsilcilerinin tesise gelişlerinde ateş ölçümleri alınmalı ve 
kayıt edilmelidir. 
. Acente temsilcilerinin kullandığı desk/masalar arası mesafe ve misafirler ile görüşmelerindeki 
mesafeler fiziki mesafe kuralına (1,5 m.) uygun olmalıdır. 
. Acente temsilcilerinin misafirlere yönelik bilgilendirme toplantıları, otel turları vb. fiziksel mesafe 
kuralına uygun olarak yapıldığı garanti altına alınmalıdır. 
. Acente temsilcileri/rehberler işletme içerisinde uygulanan Covid-19 önlem ve kuralları 
hususunda bilgilendirilmeli ve bu kurallara uyması istenmelidir. 
. Gelen temsilcilerin mümkün olduğunca değiştirilmemesi acentelerden talep edilmelidir. 

2.15. Bilgi Teknolojileri / İnternet Güvenliği 

. Bilgi varlıklarının güvenliği garanti altına alınmalı ve küresel salgın sürecinde iş yapabilme 
yeterliliğine devam etme olanakları sağlanmalıdır. 
. Ağ ve bilgisayar güvenliği sağlanarak, ağ ve bilgisayar ekipmanların bakım ve onarımları yetkili 
servisler tarafından kontrolü sağlanmalıdır. 
. İşletmeler, toplantı ve eğitimlerini online ve offline yapabilecek uygun altyapı ve ekipmanları 
sağlanmalıdır. 
. Çalışanların yetki veya sistemlere erişimleri kontrol edilmelidir. 
. Bilgilerin kişilerce değiştirilmesi, silinmesi ya da herhangi bir şekilde tahrip edilmesi tehditlerine 
karşı önlemler alınmalı ve gerekli prosedürler oluşturulmalıdır. 
. Bilginin ihtiyaç duyulduğu anda kullanıma hazır duruma getirilmesi sağlanmalıdır. 

2.16. Satın Alma (Tedarik Zinciri Yönetimi) 

. İşletmelerin salgınla birlikte tedarik zincirindeki mevcut aksaklıkları, stok durumlarını ve genel 
olarak da tedarikçilerin bu süreçten nasıl etkileneceğini belirlenmesi gerekmektedir. Bu noktada 
işletmeler talep yönetimi, lojistik için ön rezervasyon, satış sonrası stoklarının kullanımı ve 
tedarikçilerin öncelikli müşterileri arasında yer almak gibi yöntemlerden faydalanmalıdır. 
. İşletmeler satın alma süreçlerini mümkün olduğunca dijital platformlarda yürütmeli, stok 
kontrolü, talep oluşturma, fiyatlandırma süreci, onaya sunulması ve onay basamakları için dijital 
çözümleri araştırmalı ve kullanma yoluna gitmelidir. 
. Operasyonları ve tahmin edilen üretim planlarını sürekliliğini sağlanabilmesi için gereken 
tedarikçi seçeneklerini ve konumlarının belirlenmesi önemlidir. 
. Tedarik zincirinin devamlılığını sağlayabilmek ve talepten arza topluca yanıt vermek için 
misafirlerin beklentilerinin doğru algılanarak, taleplerin karşılanması için tedarikçilerle işbirliği ve 
eş zamanlı planlama yapılmalıdır. 
. Alternatif tedarik kaynaklarını belirlemek (Hızlı tedarikçi bulma ve kabul) misafirlerin taleplerinin 
karşılanabilmesi için önemlidir. 
. Tedarik zincirinin kilit paydaşları için bir iletişim planı hazırlanmalı, ürün ve hizmet tedarik 
süreçleri bu plan doğrultusunda sürdürülmelidir. 
. Tesiste kullanılan maske, el dezenfektanı, genel alan dezenfektanı ve temizlik malzemelerinin 
TSE ve CE belgeli olmasına dikkat edilmelidir. 
. Gıda ürünleri tedarikinde mümkün olduğunca dökme ürünler tercih edilmemelidir. 

2.16.1. Stok Yönetimi 

Acil durum envanter yönetimi stratejilerini değerlendirmek için stok düzeylerinin gözden geçirilmesi 
misafir taleplerinin karşılanması için önemlidir. Bu noktada misafire sunulacak kritik ürünler belirlenmeli 
ve Covid-19 Küresel Salgın süresince minimum stok sistematiği ile çalışılmalıdır. 

2.16.2. Sözleşmeler 

. İşletme/tedarikçi sözleşmelerini gözden geçirilerek mücbir sebepler ile ilgili maddelerin revize 
edilmesi önemlidir. Tedarikçinin mücbir sebep maddesine başvurmasına karşılık gerekli önlemler 
alınmalıdır. 
. Tedarikçilerin sözleşme uyumluluğu ile ilgili desteklenmesi ve mümkün olduğunca güncellenerek 
iş sürekliliği sağlanmalıdır. 
. Mevcut ve gelecekteki sözleşmelerdeki riskleri belirlemek etkin bir sözleşme yönetimini 
sağlayacaktır. 

2.17. Gece Kulübü (Kapalı Disko) 

. Diskonun ve/veya gece kulübünün hizmet devamlılığı ile ilgili karar üst yönetim tarafından 
değerlendirilmelidir. Fiziksel mesafe kuralları kontrol altında tutulamayabilir. 

. Kapalı disko ve/veya gece kulüplerinde uygun hava kalitesi sağlanmalı, temiz hava ile 
desteklenmelidir. 
. Doğru kurulmayan/projelendirilmemiş havalandırmanın kendisi de bir bulaş kaynağı olabilir. Bu 
gibi durumlarda üst hava ışımalı armatürlerin kurulması bulaş kontrolüne destek olarak 
önerilebilir. 
. Kullanıcı sayısı 1,5 m. fiziksel mesafe göz önünde bulundurularak belirlenmelidir. Fiziksel mesafe 
ile ilgili uyarıcı bilgilendirmeler, yer işaretleri vb. olmalıdır. 

2.18. Toplantı Salonları / Kongre Merkezleri / Sinema Salonları 

. Toplantı salonları, işletme yönetimi tarafından hazırlanan temizlik ve dezenfeksiyon planlarına 
göre temizlenmeli ve kayıt altına alınmalıdır. 
. Toplantı salonlarının masa ve oturma düzenleri kişi başına minimum 2,5 m2 alan sağlanacak ve 
fiziki mesafe masalar arasında en az 1,5 m., sandalyeler arası en az 80 cm. mesafe olacak şekilde 
kullanım planlanmalıdır. 
. Toplantı salonlarında görevlendirilmiş personel, gerekli kişisel koruyucu malzemeleri (tek 
kullanımlık eldiven ve önlük, maske) kullanmalıdır. 
. Toplantı salonları girişlerin el dezenfektanı bulunmalıdır. 
. Toplantı salonlarında kullanılan teknik ekipmanlar (mikrofon, telsiz, telefon, monitör vs.) düzenli 
olarak dezenfekte edilmelidir. 
. Toplantı salonlarında havalandırma sağlanmalıdır. 

2.19. Golf Sahaları / Spor Tesisleri 

. Transfer araçlarının (golf car, Club car vb.) temizlikleri her kullanım sonrası yapılmalı ve 
dezenfekte edilmelidir. 
. Golf oyuncuları için kendi ekipmanlarını dezenfekte etme imkanı sağlanmalıdır. 
. Turnuva şeklinde oyun planı yapıldıysa azami katılımcı sayısı belirlenmeli ve en az 1,5 m. fiziksel 
mesafe olan kuralına uyulmalıdır. Golf oyuncularının yanında refakatçi olarak ekipmanlarını 
taşıyan caddyler kişisel koruyucu donanımlarını kullanmalı ve fiziksel mesafe kuralını göz önünde 
bulundurmalıdır. 
. Golf sahalarının sulaması insan yoğunluğunun olmadığı mümkün ise gece saatlerinde 
yapılmalıdır. 
. Oyun sonrası golf oyuncularının bir araya geldiği 19. delik olarak tabir edilen bar, cafe, A’la Carte 
gibi sosyal alanlarda oturma mesafeleri en az 1 m. (tercihen 2 m.) olacak şekilde 
düzenlenmelidir. 
. Golf oyuncuları Covid-19 kapsamında tesislerin belirlediği saha kurallarına uyacaklarına dair 
beyanı kabul etmelidir. Saha kurallarına aykırı davranan oyuncular uyarılmalı ve gerektiği 
durumlarda sahayı terk etmeleri istenmelidir. 
. Tenis dışındaki spor sahalarında (futbol, basketbol vb.) fiziksel mesafenin korunması zor 
olacağından Covid-19 küresel salgını sırasında fiziki temas gerektiren spor alanlarının toplu 
olarak kullanılmaması esastır. 

2.20. Revir / İşyeri Hekimi 

. İşyerlerinde bulunan revir/sağlık hizmeti ofisi vb. alanların temizlik ve dezenfeksiyon planı 
oluşturulmalı ve kayıt altına alınmalıdır. 
. Görevli sağlık çalışanı/doktor gerekli kişisel koruyucu donanıma (maske, eldiven, siperlikli maske 
vb.) sahip olmalı ve fiziksel mesafenin altında hastalar ile temas etmesi gerektiği durumlarda 
mutlaka KKD kullanmalıdır. 
. Hastaların revire girişinde maske takması sağlanmalıdır. 
. Revir girişinde el dezenfektanı bulundurulmalıdır. 
. Revirde Covid-19 ile ilk müdahale yöntemleri ve ekipmanları belirlenmelidir. 
. Covid-19 teşhisi konmuş bir kişi tespit edildiğinde İşyeri Hekimi, Sağlık Bakanlığı’nın 
protokollerinin uygulanması yönünde işletme Covid-19 Kriz Ekibi’ ni yönlendirmelidir. 
. İşletmede, “Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” ne uygun olarak hazırlanan atık yönetimi 
prosedürlerine revir çalışanları da uymakla yükümlü olmalıdır. Revirde oluşan tıbbi atıklar “Çevre 
Kurulu ve Covid-19 Dönemi Atık Yönetimi” maddesinde anlatıldığı gibi bertaraf edilmelidir. 

2.21. Otel İçi Dükkânlar & Mağazalar 

. İşletme içerisinde yer alan alt işletmeler; salgın süresince faaliyetlerini kontrollü yürütebilmesi 
adına kriz ekibi tarafından oluşturulan risk analizleri ve aksiyon planlarına uyum sağlamalıdır. 
. İşletmeler bulaş kaynağı oluşturabileceği için; alt işletmelerinin temizlik ve dezenfeksiyon planı 
oluşturmaları talep edilir ve yapılan temizlik ve dezenfeksiyon işlemlerinin etkinliği işletme 
yönetimi tarafından takip edilir. 
. Otel içi mağaza ve dükkânların alanına göre, fiziksel mesafenin korunabileceği en fazla kişi sayısı 
belirlenmeli ve girişlerde bu sayılar görülebilecek şekilde belirtilmeli, misafirlerin bu kurala 
uyması sağlanmalıdır. 
. Mağaza ve dükkân çalışanları ve içeri girerken misafirler maske kullanmalıdır. Koruyucu 
malzemelerin kullanım sürekliliği ile ilgili gerekli bilgilendirme yapılmalıdır. 
. Alt işletmeler, Covid-19 bulaşına sebep olabilecek faaliyetlerini (kıyafet deneme, takı deneme 
gibi ürün denemeleri) kontrollü gerçekleştirmekten ve dezenfeksiyonundan sorumludur. 
. Alt işletmeler; işletmelerin belirttiği alınması gereken tedbirler kapsamında; el dezenfektanları, 
araç, malzeme ve ekipmanların dezenfeksiyonu, alanın dezenfeksiyonu vb. kontrol tedbirlerini 
yerine getirmekle yükümlüdür. 
. Mağaza & Dükkân çalışanları mümkün olduğunca aynı işletmede sabit olmalıdır. 

2.22. Dış Kaynaklı Hizmetler 

. İşletmenin dışarıdan aldığı tüm dış kaynaklı hizmetler (danışmanlık, eğitim, eğlence & aktivite, 
animasyon, şov, haşere ilaçlama, çamaşırhane, sağlık hizmeti, bakım hizmetleri vb.) ile yapılan 
sözleşmelerde mücbir sebepler maddesi gözden geçirilmeli, yok ise eklenmelidir. Detaylı bilgi için 
“EK-5 Covid-19 Süresince İşletme Yasal Süreçleri” incelenebilir. 
. İşletmenin Covid-19 kapsamında aldığı tüm aksiyon ve önlemlere, dış kaynaklı hizmet 
sağlayıcıların uyması garanti altına alınmalıdır. 

. İşletme yaptığı risk analizlerinde dış kaynaklı süreçlerini göz önünde bulundurmalıdır. 
. Dışarıdan alınan aktivite, şov vb. “2.12 Animasyon / Eğlence ve Aktivite” başlığında 
detaylandırılmıştır. 

Nargile 

Covid-19 küresel salgın dönemi süresince hastalık bulaşma risklerinin yüksek olmasından dolayı nargile 
hizmetlerinin verilmemesi hastalığın yayılmasında önleyici olacaktır. 

Su Sporları 

. Fiziksel mesafenin korunmadığı spor aktiviteleri kaldırılmalıdır. 
. Covid-19 küresel salgın süresince bulaşma riski yaratacak ortak kullanılan dalış tüpleri sebebi ile 
dalış hizmeti verilmemelidir. 
. Jet ski, sörf, yelkenli vb. su sporları aktivitelerinde yüzeyler ve ortak kullanılan can yeleği, can 
simidi, bot vb. malzemeler her kullanım sonrası dezenfekte edilmelidir. 

Tesis İçi Kurulan Pazarlar 

İşletme içerisinde kurulan pazar, panayır, sergi vb. dış kaynaklı etkinliklerde, Covid-19 kapsamında riskler 
belirlenmeli ve gerekli aksiyonlar alınarak riskler ortadan kaldırılmalı veya minimize edilmelidir. Riskler 
minimize edilemiyorsa bu hizmetlerin alımı durdurulmalıdır. 

2.22.1. Kuaför & Berber 

Kuaför ve berber salonlarında verilen hizmetlerde, fiziksel temas yoğun olduğu için Covid-19 küresel 
salgın süresince bu hizmetin durdurulması gerekir. 

Salgın sonrasında Covid-19 kapsamında riskler belirlenmeli ve gerekli tedbirler alınmalıdır. Kuaför ve 
berber salonlarında; 

. Fiziksel mesafenin korunabilmesi için mekân düzenlemesi yapılmalıdır, işlem koltukları arasında 
mesafe minimum 1,5 m olmalıdır. Mümkün olmadığı durumlarda iç alandaki kişi sayısı, kişi 
başına minimum 2,5 m2 alan düşecek şekilde sınırlandırılmalıdır. 
. Kuaför ve berber salonları girişlerinde el dezenfektanı bulundurulmalıdır. 
. Çalışanlar ve misafirler maske kullanmalıdır. Gerektiğinde çalışanlar siperlikli maske 
kullanmalıdır. 
. Sıcak ve soğuk suyu bulunan ayrı bir el yıkama lavabosu bulunmalı. Otomatik sabunluk ve el 
dezenfektanı mevcut olmalıdır. 
. Her misafir öncesi ve sonrası ellerin sabun ile yıkanması ve sonrasında dezenfekte edilmesi 
sağlanmalıdır. Misafire temas olan işlemlerde eldiven giyilmelidir. 
. Kuaförün elindeki kesikler veya sıyrıklar, su geçirmez bir bant ile kapatılmalı veya eldiven ile 
çalışılmalıdır. 

. Her misafir için kullanılan berber tekstili, pedikür terliği, masaj çubuğu vb. buklet malzemeleri 
tek kullanımlık olmalıdır. Tek kullanımlık olmayan örtü ve havlu vb. her kullanım sonrasında 
değiştirilmeli ve çamaşır makinasında (> 60 oC) yıkanmalıdır. 
. Havlu, örtü vb. çırpılmamalıdır. 
. Her misafirden sonra temas edilen tüm sandalye, koltuk vb. temizlik ve dezenfeksiyonu 
yapılmalıdır. 
. Kullanılan ustura sapı ve ucu, makas, tıraş makinesi, tırnak makası vb. alet ve ekipmanlar her 
kullanım öncesi ve sonrası dezenfekte edilmelidir ve tekrar kirlenmeyecek şekilde saklanmalıdır. 
(steril kağıt ya da UV Sterilizatör) Sterilizasyon için uygun olmayan aletler 10 – 12 saat süre ile 
dezenfektan solüsyonlar içinde bekletilmelidir. 
. Jiletler her kullanımda yenileri ile değiştirilmelidir. 
. Misafirlere ikram olarak verilen çay, kahve vb. bardakları elde değil, bulaşık makinesinde yıkayın. 
Mümkün ise tek kullanımlık tercih edilmelidir. 

3. İşletmede Şüpheli Misafir ve Çalışan Olması Durumunda Genel Yaklaşım 

. Misafirlerin kendilerinde veya bir başka misafirde hastalık semptomları görmesi ya da bir 
personel tarafından tespit edilmesi durumunda, ivedilikle Covid-19 Kriz Ekibi’nin bilgilendirilmesi 
ve hızlıca gerekli aksiyonların uygulanabilmesi için her işletme kendi yapısına uygun izleyeceği iç 
ve dış iletişim yolunu oluşturmalıdır. 
. Vaka şüphesi olan kişilerin hastaneye yönlendirilmesi için işletmeler önceden hangi sağlık 
kuruluşlarına, nasıl yönlendirecekleri ile ilgili detayları Sağlık Bakanlığı’nın güncel Covid-19 
Rehberi’nden takip etmeleri gereklidir. 
. Çalışan tüm personellerden; Covid-19 semptomları gösteren, şüphe duyduğu misafirleri, çalışma 
arkadaşlarını ya da kendisini, bir üst amirine veya Covid-19 Kriz Ekibi’ne bildirmeleri ve 
kendisinde semptom görülmesi durumunda Covid-19 aksiyon planına uyacağı konusunda yazılı 
bir taahhüt alınmalıdır. Örnek Personel Sağlık Taahhütnamesi “EK 12 Personel Covid-19 
Taahhütnamesi” nde bulunmaktadır. 
. Vaka Şüphesi olan misafir ve çalışana yakın temas eden (misafir, misafir yakınları, çalışanlar vb.) 
kişiler hızlı bir şekilde belirlenir ve bu kişiler için de temel kişisel koruyucu önlemler alınır ve vaka 
şüphesi olan kişilerin Covid-19 teşhisleri netleşene kadar bu kişilerde belirlenen izolasyon 
alanlarında izole edilir. 
. İşletmede şüpheli vaka olması durumunda Covid-19 Kriz Yönetim Ekibi hızlıca toplanarak risk 
yaratabilecek işletme faaliyetlerini gözden geçirmeli (özellikle dış kaynaklı bakım/onarım, inşaat, 
şov / canlı müzik vb.) ve riskin ortadan kaldırılamadığı veya minimize edilemediği tüm süreçler 
askıya alınmalıdır. 
. Tesiste ortaya çıkabilecek olası salgınlar hakkında hızlı bir şekilde bilgi sağlamak ve bilgi edinmek 
için yönetim ve personel arasında iletişim ağının güçlendirilmesi önemlidir. 
. “EK-6 Salgın ve Hastalık Takibinde “Vaka Grafiği (Epi Curve)”de belirtilen salgın ve hastalık 
takibi için “Vaka Grafiği” doldurulmalıdır. 

Filyasyon/Sürveyans 

Bu işlemler Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülür: 

Tesiste şüpheli bir vaka tespit edildikten hemen sonra başlamalıdır. WHO, olası veya teyit edilmiş bir 
vakanın semptomlarının başlamasından 2 gün önce ve 14 gün sonra aşağıdaki maruziyetlerden herhangi 
birini yaşayan bir kişi olarak tanımlamaktadır; 

. Olası veya teyit edilmiş bir vakayla 1 m. içinde ve 15 dk.dan fazla yüz yüze temas, 
. Olası veya teyit edilmiş bir vakayla doğrudan fiziksel temas ve bakım, 
. Uygun kişisel koruyucu ekipman kullanmadan muhtemel veya doğrulanmış Covid-19 hastalığı 
olan bir hastaya doğrudan temas, bakım, 
. Sağlık bakanlığı tarafından belirlenen diğer durumlar. 

3.1. Hasta/Şüpheli Personel Yönetimi 

. Otel misafirleri veya personelinde 37,5 oC üzerinde yüksek ateş, ani solunum yolu hastalığı 
belirtilerinden en az birisi olması durumunda öncelikle Covid-19 Kriz Ekibi bilgilendirilmeli ve 
enfekte olduğundan şüphelenilen kişilerin isimleri listelenmelidir. 
. Listelenen kişilerin maske takması sağlanır ve diğer kişilerle ile mesafesi en az 1,5 m. olacak 
şekilde daha önce belirlenmiş izolasyon odası/ bölgesine alınır. Geçici olarak izole edilmeleri 
sağlanarak ortak kullanım alanlarını kullanması engelleyecek damlacık izolasyon önlemleri 
uygulanır. (Damlacık (aerosol) bulaşma genellikle solunum sistemi hastalıklarında görülen 
bulaşma şeklidir.) 
. İzolasyon odası / bölgesine alınan şüpheli vakalar, Sağlık Bakanlığı’nın ALO 184 hattı aranarak 
sağlık kurumlarına yönlendirilmesi yapılmalıdır. 
. Önceki 14 gün içerisinde doğrulanmış Covid-19 vakası ile yakın temas eden ve/veya ağır akut 
solunum yolu enfeksiyonları nedeni ile son 14 gün içinde hastanede yatma gerekliliği gelişen 
akut solunum yolu enfeksiyonu ve hastalık tablosunun başka bir neden/hastalık ile 
açıklanamayan teşhis konmamış misafir ve çalışanlar izlenmelidir. 
. Covid-19 şüpheli misafir(ler) veya çalışan(lar) olması durumunda enfeksiyonun daha fazla 
yayılmasını önlemek için Covid-19 temizlik ve dezenfeksiyon planı acilen uygulanmalıdır. 
. Eğer şüpheli semptom gösteren misafir odasında izole edilecek ise birlikte konakladığı ve temas 
halinde olan diğer misafirler ayrı odada izole edilmelidir. 
. İzolasyon odası veya bölgesine görevli personel veya sağlık görevlileri dışında hiç kimsenin 
girmesine izin verilmemelidir. İzolasyon bölgesine alınan çalışan ve misafir aile üyeleri / 
arkadaşları vb. ziyaretçileri görmek istemesi, dışarıya çıkmak istemesi gibi durumları işletmeler 
yönetebilmelidir. 
. İzole edilen misafirlerin bardak, tabak, çatal, bıçak vb. kullanımına yönelik malzemeler yıkama 
gerekliliği olmayacak şekilde tek kullanımlık seçilmelidir. 

3.1.1. İzolasyon Odası / Bölgesi Özellikleri 

İzolasyon odası ve bölgesi belirlenirken toplam konaklayan misafir sayısı ve toplam çalışan sayısı göz 
önünde bulundurulmalıdır. Mümkün olan seviyede izole edilen kişilerin ayrı ayrı izole edilmesidir. Eğer 
yeterli alan yok ise tercihen aynı odada konaklayan kişiler aynı izolasyon odasına alınabilir. 

İzolasyon odası veya bölgesi; 

. İzolasyon odaları, ortak kullanım alanlarından bağımsız, 
. Yeterli havalandırma sistemine sahip, 
. Ambulansın ve doktorun rahat ulaşabileceği, 
. Kişisel tuvalet ve banyoya sahip, 

bir bölgede konumlandırılmalıdır. Halı, perde, abajur vb. temizliği zor malzemeler, dekoratif ürünler bu 
odalarda tercih edilmemelidir. 

İzolasyon odası veya bölgesinde aşağıdaki ekipman ve malzemeler hazır bulundurulmalıdır; 

İzolasyon odasına giriş yetkisi bulunan kişiler ve şüpheli kişinin kullanımı için; 

. Tek kullanımlık tulum, (steril olmayan, tercihen sıvı geçirimsiz ve uzun kollu) 
. FFP2, FFP3 veya N95 maske 
. Siperlikli maske veya koruyucu gözlük 
. Cerrahi eldiven 
. Ayak koruyucusu (boyunlu galoş) ve bone 
. Sıvı sabun, el dezenfektanı 

3.1.2. İzolasyon Odası / Bölgesi ve Şüpheli Vaka Odası Temizliği 

Temizlik Ekibi 

. Bu iş için görevlendirilmiş ve yapılacak olan detay temizlik, kimyasalların kullanımı ve kişisel 
korunma ile ilgili önceden eğitilmiş bir ekip oluşturulmalıdır. 
. Bu ekipte yer alacak personel, riskli yaş aralığında olmamalı ve sağlık geçmişinde kronik hastalığı 
bulunmamalıdır. Personel, işyeri hekiminden bu alanda çalışabileceğine dair yazılı onay 
vermelidir. 
. Her oda için aynı personelin işlem yaptırılması mümkün olduğunca değiştirilmemesi 
sağlanmalıdır. 
. Bu ekip için aşağıda belirtilen özel kişisel koruyucu donanımlar kullandırılmalıdır; 
0 Tek kullanımlık tulum, (steril olmayan, tercihen sıvı geçirimsiz ve uzun kollu) 
0 FFP2, FFP3 veya N95 maske 
0 Siperlikli maske veya koruyucu gözlük 
0 Cerrahi eldiven 
0 Ayak koruyucusu (boyunlu galoş) ve bone 

. Temizlik ekibi kişisel koruyucu önlemlerin, alırken aşağıdaki hususlara dikkat etmeli; 
0 Kişisel koruyucu donanımlar giyilmeden önce eller yıkanmalıdır, 
0 Giyme sırası: Önlük veya tulum, maske, gözlük, siperlikli maske ve eldiven 
0 Çıkarma sırası: Eldiven, gözlük, yüz koruyucu, önlük, maske 

. Bu temizlik ekibinde yer alan kişilerin şüphe netleşinceye ve şüphenin negatif olduğu tespit 
edilinceye kadar mümkün ise diğer misafir alanlarını veya odalarını temizlememesi ve diğer 
çalışanlar ile ortak kullanım alanlarını kullanmaması sağlanmalıdır. 
. Temizlik sonrası burada giyilen iç giysiler dahil çıkarılmalı ve üniforma değiştirilmelidir. işlem 
yapan kişinin mesai sonunda duş alması mümkün değilse açıkta olan el/ yüz bölgelerini 
dezenfekte etmesi tavsiye edilir. 

Temizlik İşlemi 

. Temizlik işlemi temizden kirliye olacak şekilde akış sağlanmalıdır. En son banyo temizliği 
yapılmalıdır. Temizlik işlemi başlamadan önce odanın havalandırılması sağlanmalıdır. 
. Temizlik esnasında şüpheli kişi odada ise mutlaka şüpheli kişi de maske takmalıdır. 
. Mümkün olduğunca, yalnızca tek kullanımlık temizlik malzemeleri (kullan at silme bezi, mop vb.) 
kullanılmalıdır. Eğer bu mümkün değilse kullanılan temizlik bezleri tüy bırakmayan tercih edilmeli 
ve şüpheli vaka odası dışında kullanılmamalı ve atılmalıdır. İplik paspas kullanılıyorsa çamaşır 
makinesinde yıkanabilir olmalıdır. Tekrar kullanılabilir olanlar her gün makinede yıkanmalıdır. 
. Uygulanacak dezenfeksiyon yöntemleri “EK-10 Dezenfeksiyon Yöntemleri ve Kimyasallar”da 
detaylandırılmıştır. 
. Banyo tertibatını, aynaları, vs. silmek ve kurulamak için bir bez kullanılıyorsa, temizliğe en az 
riskli malzemelerden başlanarak (ör. aynalar, el yıkama lavabosu ve küvet) yüksek riskli 
malzemelerle (ör. tuvalet, tuvalet fırçası ve taharet) devam edilmelidir. 
. Bez ve emici malzemelerden yapılmış temizlik ekipmanları, fırça sünger vb. bu alana özgü olmalı 
ve başka bir alanda kullanılmamalı, sık sık yenileri ile değiştirilmelidir. 
. Hastaların solunum sekresyonları veya diğer vücut sıvılarıyla kirlenmiş yüzeyler, ör. tuvalet, el 
yıkama lavaboları ve banyolar sıklıkla temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. 
. El temasının yoğun olduğu yüzeyler (Telefon, uzaktan kumanda ekipmanı, kapı 
tokmakları/kolları, asansör düğmeleri, armatür başlıkları, banyo parmaklıkları, rezervuar butonu 
vb.) temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. 
. Tuvalet fırçası klozet içerisine uygun kimyasal döküldükten sonra içerisinde bekletilerek 
dezenfekte edilmelidir. 
. Zemin temizliğinde de dezenfeksiyon özelliği olan kimyasallar kullanılmalıdır. 
. Dezenfeksiyon yapılacak yüzeyler temiz olmalıdır. Fiziksel kirlilik var ise önce temizlik yapılmalı 
sonra dezenfeksiyon sağlanmalıdır. 
. Fincanlar, tabaklar, camlar, çatal, kaşık vb. tek kullanımlık tercih edilmeli, kullanılacak ise 
mümkünse bulaşık makinesinde uygun sıcaklıklarda yıkanmalıdır. Elde yıkama yapılacaksa 
aşağıda belirtilen talimatlara uyulmalıdır: 
0 Öncelikle, eller sabun ve sıcak suyla iyice yıkanmalı, tek kullanımlık eldiven giyilmeli, 

0 Malzemeler sıcak akan suda, deterjan ve yalnızca bu amaçla kullanılan bir sünger ile 
yıkanmalı, 
0 Tek kullanımlık kâğıt havluyla kurulanmalıdır. 

Şüpheli Vaka Tekstil ve Linen Malzemelerinin Yıkanması 

. Şüpheli vaka çamaşırlarının yıkanması ile ilgili çamaşırhane personeli önceden eğitilmelidir. 
. Oluşan tekstil, linen ve giysiler sızdırmaz ağzı kapalı, geçirimsiz, işaretli çamaşır torbalarına 
konulmalı ve taşıma sırasında personel kişisel koruyucu önlemleri (eldiven, su geçirmez önlük / 
tulum vb.) almalıdır. 
. Şüpheli vaka çamaşırlarının diğer çamaşırlarla birlikte yıkanabilir ancak ayrı yıkanması tavsiye 
edilir. Ayrı bir çamaşır makinesi bu dönem için tanımlanabilir. 
. Çamaşırhanede bu işlemi yapan personel gerekli kişisel koruyucu önlemleri (maske, eldiven, 
siperlikli maske, tek kullanımlık önlük / tulum vb.) almalıdır, kesinlikle çıplak elle kirli tekstile 
temas etmemelidir. 
. Tekstil, linen veya giysiler yıkanabilecekleri en yüksek sıcaklıkta yıkanmalıdır. (Min. 70 oC) 
Alternatif olarak dezenfeksiyon sağlayacak bir kimyasal veya buhar uygulanabilir. 
. Kusma / dışkı / salgı ile kontamine olmuş yüzeyleri önceden temizlemek için yüksek oranda emici 
malzemeler kullanılmalı, kirlenen tüm yataklar, yatak şilteleri ve yumuşak döşemeler vb. uygun 
dezenfeksiyon yöntemiyle dezenfekte edilmelidir. 
. Yıkama, kurutma ve ütüleme işlemleri tamamladıktan sonra, odaya çamaşırlar herhangi bir 
bulaşmaya maruz kalmayacak şekilde gönderilmelidir. 

Hastalık Teşhisi Konmuş Misafirin Oda Temizliği 

Hasta misafirlerin kaldığı odaların temizliğinde, izolasyon odası/bölgesinde tanımlanan temizlik ekibi, 
tanımlanmış kişisel koruyucu önlemlerini alarak işlem yapar. Hasta misafir odası temizliği, izolasyon odası 
/ bölgesi ve şüpheli vaka odası temizliğinde belirtildiği gibi yapılır, bu işlemlere ek olarak aşağıdaki süreç 
basamakları izlenir; 

. Malzemeler uygun şekilde temizlenemiyorsa, bu malzemeler atılmalı, tekrar kullanılmamalıdır. 
. Kullanılmamış, yarım kalmış tek kullanımlık malzemeler (ör. tuvalet kağıtları, plastik bardaklar, 
buklet malzemeleri) ağzı kapalı bir şekilde atılmalıdır. 
. Perde, koltuk, halı vb. malzemeler temizlenmeli ve uygun yöntemle dezenfeksiyonu 
sağlanmalıdır. (Çamaşır makinesinde yıkama, buhar uygulaması veya UV) 
. Tüm yatak takımları, yumuşak döşemeleri, alan ve hava müsaitse birkaç saatliğine güneş ışığında 
bırakılmalı ve dezenfeksiyonu uygun yöntemle sağlanmalıdır. (Yıkama, buhar uygulaması, 
kimyasal uygulaması, UV teknolojiye sahip temizlik ekipmanı ile dezenfeksiyon). 
. Hasta olan misafirlerin boşalttığı odalar en az 24 saat kadar boş bırakılmalıdır. Mümkün ise 
ortam sanitasyon yöntemleri ile hava dezenfeksiyonu yapılmalı, değil ise bu süreçte oda 
havalandırılmalıdır. 

. Covid-19 teşhisi konulan misafirin odasındaki nevresim, çarşaf, havlu gibi tüm tekstil malzemesi 
ayrı ayrı poşetlere konularak çamaşırhane veya otel dışında çamaşır yıkama hizmeti alınan 
firmaya iletilir, bu ürünlerin 72 saat bekletildikten sonra diğer malzemelerden ayrı olarak 
yıkanması sağlanmalıdır. 

4. EKLER 

EK-1 TANIMLAR 

. SARS-CoV-2 nedir? SARS-CoV-2, soğuk algınlığından şiddetli akut solunum sendromu (SARS) ve 
Ortadoğu solunum sendromu (MERS) gibi daha ciddi hastalıklara kadar uzanan hastalıklara 
neden olabilecek Corona virüsler olarak bilinen bir virüs ailesine aittir. SARS-CoV-2 virüsüne 
yakalanıp bu hastalığı geçirmeyebilirsiniz. Belirti-bulgu göstermeden atlatan çok kişi var. 
. Wuhan virüsü: Virüs ilk çıktığı an basında yer aldığı isimdir. 2019-ncov: "2019 novel 
coronavirus"tür. Wuhan virüsü'nün ilk ve geçici bilimsel ismidir. 
. SARS-CoV-2: Virüsün genetik dizilenmesi yapıldıktan sonra bu yeni Corona virüsün, SARS 
coronavirüsü ile %80 derecede benzediği ortaya çıktı. Bu sebeple ismi değiştirildi. Açılımı ise şu 
şekilde: Severe Acute Respiratory Syndrome CoronaVirus-2 
. Covid-19: Yeni coronavirüse bağlı hastalığın adıdır. Corona Virus Disease 2019 açılımına sahip 
olan, SARS-CoV-2 bulaştıktan sonra oluşan hastalığın ismidir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), 11 
Şubat 2020'de bir açıklama yaparak, yeni Corona virüse bağlı hastalığın adını Covid-19 olarak 
duyurdu. Çin'de başlayan SARS CoV-2 enfeksiyonları, Türkiye ve dünyanın diğer bölgelerinde de 
doğrulanmış enfeksiyonlardır. 

Covid-19 Belirtileri 

Covid-19'a neden olan SARS-CoV-2 enfeksiyonu, hafif ila şiddetli arasında değişen hastalıklara neden 
olabilir ve bazı durumlarda ölümcül olabilir. Semptomlar tipik olarak ateş, öksürük ve nefes darlığı içerir. 

Virüs bulaşmış bazı insanlar diğer solunum dışı semptomlar yaşadıklarını bildirmiştir. Asemptomatik 
vakalar olarak adlandırılan diğer kişilerde hiç semptom görülmemiştir. CDC'ye göre, Covid-19 
semptomları maruziyetten 2 gün veya 14 gün sonra ortaya çıkabilir. 

İzolasyon ve Karantina nedir? Farkları nelerdir? 

Bu terimler genellikle bulaşıcı hastalıkların ortaya çıkmasıyla sık kullanılmaya başlanır. 

. İzolasyon: bulaşıcı bir hastalığı olan hastaları, hasta olmayanlardan ayırır. 
. Karantina: bulaşıcı bir hastalığa maruz kalan insanların hasta olup olmadıklarını görmek için 
hareketlerini ayırır ve kısıtlar. 

Temel fark, izolasyon; belirli bir hastalıktan enfekte olmuş kişinin, halkı güvende tutmak için halktan 
ayrılmasıdır. Karantinada belirli bir virüs veya hastalıkla temas ettiğine inanılan bir kişi, gerçekten virüs 
bulaşmış olup olmadığını görmek için korunan bir ortama yerleştirilir. 

Yani, ülkemiz için konuşacak olursak, yurt dışından gelen birisine uygulanması gereken şey, o kişiyi 14 
gün boyunca karantina altına almaktır veya kişinin kendisine karantina uygulamasıdır. 

Ülkeler bu tip salgın ya da pandemilerle mücadele edebilmek için, izolasyon ve karantina merkezleri 
bulundurmak zorundadır. Bu merkezler birbirinden farklı özellikte farklı konumda olmalıdır. 

. Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, zarar ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimali, 
belirsizliğin hedefler üzerindeki etkisi 
. Risk Değerlendirmesi: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek potansiyel uygunsuzlukların 
belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan 
risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve önleyici faaliyetlerin kararlaştırılması amacıyla 
yapılması gerekli çalışmaları, 
. İş Sürekliliği: İş sürekliliği, bir firmanın paydaşlarına sunmuş olduğu ürün ve hizmetlerin 
tamamının veya bir kısmının kesintiye uğramasına veya kabul edilemez düzeyde yavaşlamasına 
sebebiyet verecek bir olay karşısında süreçlerin kabul edilebilir bir düzeyde devamını ve en kısa 
sürede normale dönülmesini sağlamak amacıyla geliştirilen yöntemler bütünüdür. 

GDPR (General Data Protection Regulation / Avrupa Birliği Genel Veri Koruma Tüzüğü) 

27 Nisan 2016 tarihinde Brüksel’de kabul edilmiştir. Konusu ve hedefleri aşağıdaki gibidir., 

. Bu Tüzük’te gerçek kişilerin kişisel verilerin işlenmesiyle ilgili olarak korunmasına ilişkin kurallar 
ve kişisel verilerin serbest dolaşımına ilişkin kurallar belirtilir. 
. Bu Tüzük’te gerçek kişilerin temel hakları ve özgürlükleri ve özellikle, kişisel verilerin korunması 
hakkı korunur. 
. Kişisel verilerin Birlik içerisinde serbest dolaşımı, gerçek kişilerin kişisel verilerin işlenmesiyle ilgili 
olarak korunması ile bağlantılı sebeplerle ne kısıtlanır ne de yasaklanır 

POSI (Prevent of the spread of infectious disease / Enfeksiyöz Hastalıkların Yayılmasını önleme) 

Bulaşıcı hastalıkların işletme içerisinde yayılmasını önlemek için oluşturulan yazılı kurallardır. Sağlık ve 
halk sağlığı uygulama ortamlarında, enfeksiyon kontrolü bulaşıcı hastalığın yayılmasını önleyen ve içeren 
çeşitli önlemler içerir. Bu önlemler şunları içerir: 

. El yıkama 
. Enfeksiyon kontrol standardı, temas, damlacık ve havadan kaynaklanan önlemler 
. İnsanların dekontaminasyonu ve ekipman ve çevre dezenfeksiyonu için prosedürler 
. Kontakların karantinası (gerekirse) 
. Maruz kalan bireylerin profilaksisi 
. Enfeksiyon vektörlerinin kontrolü 

Bu önleyici kuralların etkin bir şekilde uygulanmasıyla tesis içi misafir ve çalışanların sağlığı korunacaktır. 

 
Mali Mesuliyet Sorumluluk Sigortası 

Gerçek ya da tüzel kişilerin, kendilerinin veya çalışanlarının üçüncü şahıslara verebilecekleri her türlü 
bedeni ve maddi zararlar nedeniyle kendisine yöneltilebilecek tazminat talepleri ile ilgili sorumluluklarını 
teminat altına alan sigorta türüdür. Üçüncü şahısların vefatı, yaralanması veya sakat kalması nedeniyle 
ortaya çıkan tazminat talepleri ile üçüncü şahıslara ait malların, maddi zarar ve hasara uğraması 
neticesinde oluşacak tazminat taleplerini kapsamaktadır. 

HEPA (High Efficiency Particulate Air / Yüksek Etkili Hava Partikülü) Filtre 

Yüksek verimli partikül emici ve yüksek verimli partikül yakalama olarak da bilinen yüksek verimli partikül 
hava, hava filtresinin bir verimlilik standardıdır. HEPA standardını karşılayan filtrelerin belirli verimlilik 
düzeylerini karşılaması gerekir. 

KKD (Kişisel Koruyucu Donanım) 

Kişisel koruyucu donanım kısaltmasıdır. Kişisel koruyucu donanımlar kullanıcıları işyerindeki sağlık ve 
güvenlik risklerine karşı koruyan ekipmanlara verilen isimdir. Bu ekipmanlar eldiven, baret, göz 
koruyucuları, koruyucu kıyafetler, koruyucu ayakkabı, kemer ve paraşüt kemerdir. Aynı zamanda 
solunum koruyucu cihazlarda kişisel koruyucu donanım olarak tanımlanmaktadır. 

WHO (World Health Organization) 

Dünya Sağlık Örgütü’nün kısaltmasıdır. 7 Nisan 1945 yılında kurulmuştur. Sağlık alanında uluslararası 
nitelik taşıyan çalışmalarda yönetici ve koordinatör makam sıfatıyla hareket etmektedir. 

EK-2 Örnek; Covid-19 Önlemleri Personel Duyurusu 

Değerli XXX Hotel Çalışanları, 

XXX Hotel Yönetimi, Çin’den başlayarak Asya’ya ve Avrupa’ya yayılan ve küresel ekonomiyi olumsuz 
etkileyecek boyutlara ulaşan Covid-19 salgınıyla ilgili çalışanlarımızın sağlık ve esenliğine verdiğimiz önem 
gereği bir dizi önlem alınması kararı almıştır. 

Bu kararlar gereği, işletmemizde görülmesi olası Covid-19 vakalarına karşı, bu metnin en altında isimleri, 
görevleri ve iletişim bilgileri yer alan bir kriz komitesi oluşturulmuştur. İşletme Covid-19 kriz komitemiz, 
salgının uluslararası seyahat, çalışanlarımızın sağlığı ve güvenliği ile operasyonel konularda gelişmeleri 
yakından izlemektedir. Komite gerekli operasyonel kararları almakta tam yetkilidir. 

Söz konusu salgın hastalıkla ilgili acil olduğunu düşündüğünüz durumlarda, öncelikli olarak kriz komitesi 
ile en etkili yolu kullanarak iletişim kurmanız gerekmektedir. Kurumsal düzeyde alınan önlemlerin yanı 
sıra çalışanlarımızın Covid-19 salgınına karşı alması gereken bireysel önlemler şöyledir. 

Covid-19 salgınına yönelik hazırlıklar kapsamında hepimizin doğru ve eksiksiz bilgilenmesi kritik önem 
taşımaktadır. Aşağıda linki verilen T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından Corona Virüs hakkında oluşturulan bilgi 
dosyasının incelenmesi gerekmektedir. 

https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/bulasici-hastaliklar/2019-n-cov/liste/2019-ncov-sik-sorulan-sorular.html 

Tüm işletme çalışanları, bir sonraki duyuruya kadar Dünya Sağlık Örgütünün (WHO) açıkladığı salgının çok 
görüldüğü ülkelere seyahat etmemelidir. 

Covid-19 vakalarının bulunduğu ülkelere yakın zamanda iş veya turistik amaçlı seyahat eden 
çalışanlarımızın veya söz konusu ülkelere iş veya turistik amaçla seyahat edenlerle teması olan 
çalışanlarımızın; 

. Herhangi bir hastalık belirtisi olmasa bile, kendi departmanının yöneticisine veya Covid-19 Kriz 
Ekibi Liderine durumunu bildirmesi, 
. İlgili sağlık kuruluşunda gerekli muayene ve tetkiklerini yaptırması, 
. Kuluçka süresi olarak bilinen 14 günlük süre boyunca evden çalışması gerekmektedir. 
. Yapılan testlerde Covid-19 pozitif çıkan arkadaşımızın bu bilgiyi de derhal kriz komitesi ile 
paylaşması gerekmektedir. 

EK-3 Örnek; Covid-19 Önlemleri Misafir Duyurusu 

Değerli Misafirlerimiz, 

Dünya ve ülkemizde baş gösteren Covid-19 virüsü ile ilgili XXX Hotel ailesi olarak sizleri ve aile üyelerinizi 
önemsiyoruz ve aldığımız bir dizi önlemlerle ilgili sizleri bilgilendirmek istiyoruz. 

Otelimiz Salgın Hastalıklar Kriz Yönetimi Prosedürlerine Bağlı Olarak; Covid-19 virüsüne karşı önleyici 
uygularımızı genel ve çocuk alanlarımızda, misafir ve çalışan alanlarımızda detaylı ve titizlikle 
uygulamaktayız. 

Öncelikle, otelimizde tüm üst yönetimin dahil olduğu bir izleme kurulu oluşturduk; “Riskin somut, 
tedbirlerin ise hızlı ve etkin alınması” bilinci ile çalışanlarımıza kişisel hijyen seviyelerinin nasıl 
artıracaklarını anlattık, tüm alanlarımızın ortam-yüzey hijyen tedbirleri başta olmak üzere detaylı temizlik 
ve dezenfeksiyon uygulamalarını yaptık. Bu temizlik ve dezenfeksiyonlarda odalar, mini Club, hamam & 
SPA, kullanım ve havuz suları ile ilgili hijyen tedbirlerimizi uyguladık ve gereken tedbirleri üst seviyede 
aldık. 

XXX Hotel ilgili ulusal ve uluslararası tüm kurum ve kuruluşlarla yakın temasta olup, aldığımız önlemleri 
sizlerin ve çalışanlarımızın güvenliğini ve sağlıklarını güvence altına almak için geliştirmeye devam 
edeceğiz. 

 

Desteğiniz ve anlayışınız için teşekkür ederiz. 

 
EK-4 Çalışan Maliyetleri 

1- Yıllık İzin Yükünü Azaltma 

Yıllık ücreti izin 4857 sayılı İş Kanunu'nun 53. ve 60. maddeleri arasında düzenlenmiş olup, işçi aleyhine 
değişiklik yapılması gerek Kanun ve gerekse de yargı kararları mümkün değildir. Burada kanun değişikliği 
yapılmadan yıllık izin yükü azaltılamaz. Ancak izin kullanım dönemi için işverenin planlama hakkı 
oluğundan yıllık izinler hizmetin aksamayacağı şekilde planlanabilir. 

2- Ayın Belli Günlerinde Herkes İçin Ücretsiz İzin 

Bilindiği üzere, normal şartlarda işverenlerin tek taraflı olarak işçileri ücretsiz izne göndermesi mümkün 
değilse de Torba Kanun ile İş Kanunu’na eklenen geçici 10. maddenin ikinci fıkrasında fesih yasağı 
uygulanan hallerde işverenin işçisini ücretsiz izne gönderebileceği ve ücretsiz izne gönderildiği 
gerekçesiyle işçinin iş akdini haklı nedenle feshi edemeyeceği, başka bir deyişle kıdem tazminatına hak 
kazanarak iş akdini sonlandıramayacağı ifade edilmiştir. 

Bununla birlikte, Covid-19 salgın hastalığı neticesinde kamu yararının gerektirmesi halinde yukarıda ifade 
edilen Torba Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 3 (üç) ay süre ile işverenler tarafından İş 
Kanunu’nun 25/II. maddesi dışında fesih yapılamayacağı ve fesih yasağının uygulandığı süreçte işçinin 
yazılı onayı olmaksızın 3 (üç) ayı geçmemek üzere ücretsiz izne gönderilebileceği anlaşılmaktadır. 

Hemen belirtmek gerekir ki Cumhurbaşkanı, ücretsiz izin yönünden belirlenen bu 3 aylık süreyi, 6 aya 
kadar uzatmaya yetkili kılınmıştır. 

İşbu düzenleme ile birlikte, ücretsiz izne ayrılarak ücret desteğinden yararlanan işçinin hiçbir şekilde 
çalıştırılmaması ve hatta uzaktan eğitim dahil işi gereği hiçbir işin yaptırılmaması gerektiği sonucuna 
varılmaktadır. 

Aksi halde işçinin işveren tarafından fiilen çalıştırılmaya devam ettiğinin tespiti durumunda her işçi ve 
çalıştırıldığı her ay için ayrı ayrı olmak üzere fiilin işlendiği tarihteki aylık brüt asgari ücret tutarında idari 
para cezası uygulanabilecek ve ödenen nakdi ücret desteği ödeme tarihinden itibaren işleyecek yasal 
faizi ile birlikte işverenden tahsil edilebilecektir. 

Buna ek olarak, işçinin, ücretini de işverenden geriye dönük olarak talep edebileceğine dikkat edilmesi 
gerekmektedir. Her ne kadar işçiye, ücretsiz izne gönderilmesi sebebiyle iş sözleşmesinin haklı nedenle 
feshedilmesi hakkı tanınmamış ise de işverenler tarafından işbu ücretsiz izne gönderme hakkı 
kullanılırken 4721 sayılı Medeni Kanun madde 2’de düzenlenen dürüstlük kuralına uygun davranılarak 
ücretsiz izne gönderme hakkı durumun gerçekten gerektirdiği hallerde kullanılmalıdır. 

Bu noktada dikkat edilmesi gereken husus 7244 sayılı Torba Kanun’un resmi gazetede yayımlandığı tarih 
olan 17.04.2020 tarihinden itibaren 3 ay süre ile ücretsiz izin hakkının kullanılabileceği ve cumhurbaşkanı 
tarafından bu sürenin 6 aya kadar uzatılabileceğidir. Şayet bu süre uzatılmaz ise 17.07.2020 tarihinden 

itibaren işverenin bu maddeye dayanarak işçinin rızasını almaksızın ücretsiz izin kullandırma hakkı 
bulunmamaktadır. 

3- Uzaktan Çalışma Modeli İle Yeme, İçme, Ulaşım Gibi Personel Maliyetlerinin Düşürülmesi 

Gerek uluslararası sözleşmelerde gerekse birçok ülke hukukunda uzaktan çalışmanın “gönüllülük” 
esasına dayandığı ve tarafların karşılıklı anlaşması sonucu uygulanabileceği düzenlenmiştir. Bu anlayış İşK 
md. 22/2’de yer alan ve tarafların aralarında anlaşarak çalışma koşullarını her zaman değiştirebileceğine 
ilişkin hüküm ile de paralellik taşımaktadır. 

Bununla birlikte işverenin tek taraflı iradesi ile uzaktan çalışma uygulamasına geçmesi çalışma 
koşullarında esaslı değişiklik teşkil eder. İşK md. 22 gereğince işveren bu şekilde bir düzenlemeyi ancak 
durumu işçiye yazılı olarak bildirmek suretiyle yapabilir. Bu şekle uygun olarak yapılmayan ve işçi 
tarafından 6 (altı) iş günü içinde yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklik işçiyi bağlamaz. İşveren bu halde 
değişikliğin geçerli bir nedene dayandığını yazılı olarak açıklamak ve bildirim süresine uymak suretiyle iş 
sözleşmesini feshedebilir. Ancak bu halde de feshin son çare olması ilkesi ve feshin geçerli bir nedene 
dayanması gözetilmelidir. 

Sektör itibari ile Turizm, uzaktan çalışacak personel sayısının en az olduğu sektörlerden birisidir. Uzaktan 
çalışma şartları çerçevesinde işçinin uzaktan çalışmayı kabul etmemesi durumunda her olay kendi 
temelinde değerlendirilecek olsa da genel itibari ile feshin haksız fesih olacağı düşünülmektedir. 

İş Kanunu işverenin, uzaktan çalışma ilişkisiyle iş verdiği çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş 
sağlığı ve güvenliği önlemleri konusunda çalışanı bilgilendirmek, gerekli eğitimi vermek, sağlık gözetimini 
sağlamak ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlü olduğunu hüküm 
altına almıştır. 

İşveren evden çalışan işçinin ücretini tam olarak ödemekle yükümlüdür. Kesinti yapılamaz. Yemek ücreti 
iş sözleşmesinde yahut uygulama ile işin nerede görüleceğinden bağımsız şekilde, ücretin parçası olarak 
kararlaştırılmışsa evden çalışma halinde dahi kesilmemesi gerekir. 

Yine ulaşım yardımı da iş sözleşmesinde yahut uygulama ile ücretin bir parçası olarak veriliyorsa evden 
çalışma halinde dahi kesilmemesi gerekir. Yine ulaşım yardımı da iş sözleşmesinde yahut uygulama ile 
ücretin bir parçası olarak veriliyorsa evden çalışma halinde dahi kesilmemesi gerekir. Geçici olarak 
uzaktan çalışmanın uygulandığı hallerde işverenin işçiye normal şartlarda ödediği yol ve yemek ücretini 
ödememesi ise çalışma şartlarında esaslı değişiklik teşkil etmektedir. Bu durumda İşK. md. 22 hükmü 
uygulama alanı bulacaktır. 

4- İşten Çıkarma 

7244 sayılı torba kanunun resmi gazetede yayımlandığı tarih olan 17.04.2020 tarihinden itibaren 3 (üç) 
ay süreyle 25. maddenin birinci fıkrasının (II) numaralı bendinde ve diğer kanunların ilgili hükümlerinde 
yer alan ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebepler dışında işveren tarafından fesih 
edilemeyecektir. 

Cumhurbaşkanı tarafından bu süre 6 aya kadar uzatılabilecektir. Bu durumda işverenlerin şu anki durum 
itibari ile 17.07.2020 tarihine kadar işçi çıkarmaları iyi niyet kuralları haricinde yasaklanmış olup, bu 
hususun da dikkate alınması gerekmektedir. 

Çalışan bulaşıcı veya işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa kıdem tazminatını talep ederek haklı 
nedenle sözleşmesini feshedebilir (4857 24. madde ) 

İşçinin bu durumda haklı nedenle fesih hakkı vardır. Ancak işçinin illa ki bulaşıcı hastalığa tutulması iş 
akdinin feshi için gerekli değildir. Bulaşıcı hastalığa tutulma ihtimali dahi iş akdinin işçi tarafından haklı 
nedenle fesih sebebidir. İşçinin, iş akdinin devamı sırasında bulaşıcı hastalığa yakalanması durumunda, 
bu durum iş kazası olarak sayılabilecek olup, gerekli tedbirlerin bu hususlar göz önüne alınarak alınması 
tavsiye olunur. 

EK-5 Covid-19 Sürecinde İşletme Yasal Süreci 

1- Reklamasyon Süreçleri 

Orta ve uzun vadede salgın hastalık nedeni ile işletmelerin büyük çaplı reklamasyon ile karşı karşıya 
kalmaları muhtemel olup, bu hususta yargı yollarına gidilebilir. Nitekim işletmeler tarafından yapılan 
sigorta sözleşmelerinde, işletmede kalan misafirin rahatsızlanması noktasında tazminatlar sigorta 
kapsamına alınmıştır. Ancak uluslararası hukuk çerçevesinde doğacak reklamasyonlar sigorta şirketleri 
tarafından karşılanmamaktadır. Bu noktada hukuk sistemimize yeni giren arabuluculuk yolu ile 
çözümlenmesi sureti ile iç hukukumuzca kabul edilebilir hale getirilmesi mümkün olabilecektir. 

Türkiye, Arabuluculuk Sonucunda Yapılan Uluslararası Sulh Anlaşmaları Hakkında Birleşmiş Milletler 
Sözleşmesi'ni ("Singapur Sözleşmesi") 7 Ağustos 2019 tarihinde imzaladı. Singapur Sözleşmesi, 
arabuluculuk sonucunda imzalanan uluslararası sulh anlaşmalarının icra edilebilirliğini düzenlemektedir. 
Singapur Sözleşmesi bu yönüyle, Türkiye'nin de taraf olduğu yabancı hakem kararlarının tenfizini 
düzenleyen 1956 tarihli Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve İcrası Hakkındaki New York 
Sözleşmesi'ne benzetilebilir. 

Türk Hukuku uyarınca tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebildiği özel hukuk işlemlerinden doğan 
tüm uyuşmazlıklar arabuluculuğa elverişlidir. Bununla beraber, taraflar, alacak ve tazminat taleplerine 
ilişkin ticari uyuşmazlıklar için Türk Ticaret Kanunu uyarınca zorunlu arabuluculuğa gitmelidir. Singapur 
Sözleşmesi, ticari uyuşmazlıkların arabuluculukla çözülmesi halinde taraflarca imzalanan uluslararası sulh 
anlaşmalarına uygulanmaktadır. Bu durum dikkate alındığında, ticari uyuşmazlıklar bakımından dava 
açmadan önce başvurulan zorunlu arabuluculuk neticesinde imzalanan sulh anlaşmaları da, Singapur 
Sözleşmesi'nde aranan diğer şartların da varlığı halinde, Singapur Sözleşmesi'nin uygulama alanına 
girecektir. Böylelikle, uluslararası ticari uyuşmazlıklara ilişkin olan ve zorunlu arabuluculuk sonucu 
imzalanan sulh anlaşmalarının Singapur Sözleşmesi'ne taraf devletlerde de kolayca icra edilebilecek 
olması, zorunlu arabuluculuğu bu nitelikteki uyuşmazlıkların çözümü bakımından oldukça işlevsel ve 
etkili bir yol haline getirecektir. 

Bu noktada reklamasyon uyuşmazlıkları nedeni ile arabuluculuk görüşmeleri sonucu varılan anlaşmalar 
neticesinde işletmeler tarafından ödenen tazminatlar iç hukukta kabul edilebilir bir mahkeme kararı 
sayılacağından, sigorta şirketleri tarafından reklamasyonların karşılanması mümkün olacaktır. 

Ancak burada işletmelerin yapmış oldukları otel ve tatil köyü sigortalarında salgın hastalıkların kapsam 
dahilinde kalıp kalmadığını mutlak surette kontrol etmeleri; bu risk kapsam dışında ise ivedilikle sigorta 
poliçelerini güncellemeleri gerekmektedir. 

2- Çalışan Hakları 

İşçi işyerinde hastalanma tehlikesinin bulunması durumunda hem belirli hem de belirsiz süreli iş 
sözleşmesini derhal feshedebilir. İş Kanunu’nun 24. maddesi I. fıkrasının (b) bendine göre, işçinin sürekli 
olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçinin bulaşıcı veya işçinin işi ile 
bağdaşmayan bir hastalığa tutulması haklı nedenle fesih sebebidir. 

İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı 
için tehlikeli olursa işçi iş akdini yine haklı nedenle derhal sona erdirebilir (İş K. m.24/I-a). İşyerinde iş 
sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınmaması halinde de işçi, çalışma koşullarının uygulanmaması 
nedeniyle İş Kanunu’nun 24. maddesinin II. fıkrasının (f) bendi uyarınca iş sözleşmesini haklı nedenle 
feshedebilir. Bu noktada iş akdinin feshetmeyen ve hala çalışmaya başlayan bir işçinin bulaşıcı hastalığa 
yakalanması durumunda hangi hastalıkların yapılan işin niteliğinden doğduğu her somut olayın özellikleri 
dikkate alınarak belirlenmelidir. 

Şüphesiz işçi meslek hastalığına yakalanması halinde İş K. m.24/I-a hükmüne dayanarak sözleşmesini 
haklı nedenle feshedebilir. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 14. 
maddesinin 1. fıkrasına göre, “Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı 
tekrarlanan bir sebeple veya işin yu¨ru¨tu¨lmesi şartları yu¨zu¨nden uğradığı geçici veya su¨rekli hastalık, 
bedensel veya ruhsal o¨zu¨rlu¨lu¨k halleridir.” İşçinin bir kazaya uğraması veya bir meslek hastalığına 
yakalanmasında olduğu gibi, eğer tehlike zaten gerçekleşmişse, işçi iş sözleşmesini İş K. m.24/I-a 
hükmüne göre feshedebilir. İş Kanunu’nun. 24. maddesinin I. fıkrasının b bendinde derhal feshe 
sebebiyet veren diğer bir sağlık sebebi düzenlenmiştir. Bu hükme göre, “I·şçinin su¨rekli olarak yakından 
ve doğrudan buluşup go¨ru¨ştu¨ğu¨ işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir 
hastalığa tutulursa” işçi iş sözleşmesini haklı nedenle derhal feshedebilir. Burada feshe sebebiyet veren 
iki ayrı durum vardır: 

. Birincisi, işçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir 
işçinin “bulaşıcı” bir hastalığa yakalanması, 
. İkincisi, işçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut diğer bir işçi 
konumunda çalışan kişinin “isçinin işi ile bağdaşmayan” bir hastalığa yakalanmasıdır. 

Bulaşıcı hastalık, işçi bakımından başlı başına bir tehlikedir ve haklı nedenle fesih için yeterlidir. Bu 
nedenle bu hastalığın ayrıca işçinin yaptığı iş ile bağdaşmaması gerekmez. Kanundaki ifadeden de, bu iki 
tehlike veya istenmeyen durumdan birinin gerçekleşmesi yeterli sayılmıştır. Dolayısıyla, bu koşullardan 
herhangi birinin gerçekleşmesi işçinin haklı nedenle iş sözleşmesini derhal feshetmesi için yeterlidir. 
Madde 24/I-b bendinde belirtilen iş sözleşmesinin feshine yol açabilecek hastalığın işçinin “sürekli olarak 
yakından ve doğrudan buluşup go¨ru¨ştu¨ğu¨ işveren yahut başka bir işçide” gerçekleşmesi gerekir. 
Maddede bahsedilen işçi kavramına işveren vekilleri de dahil edilmelidir. Diğer işçilerin, işverenin ya da 
işveren vekilinin nor- mal bir çalışma süresi içinde sürekli denebilecek şekilde işçiyle bir araya gelmeleri, 
doğrudan doğruya sıkça temasta bulunuyor olmaları ve bunun işçinin hastalanmasına yol açabilecek 
şekilde olması gerekir. Aksi halde hastanın kendisiyle çok ender temasta bulunduğu ya da hiç temasta 
bulunmadığı bir işçinin bu nedenle iş sözleşmesini feshetmesi haklı değildir. 

4857 s. İş Kanunu’nun 24. maddesinde bulaşıcı hastalıktan fesih sebebi olarak bahsedilmesine rağmen, 
hem bu Kanunda, hem de diğer İş Kanunlarında bulaşıcı hastalığın tanımı yapılmamıştır. Aynı şekilde, 
Türk Sağlık Mevzuatında da bulaşıcı hastalığın ne olduğuna ilişkin bir tanıma yer verilmemiştir. Buna 
karşın 24.4.1930 tarihli ve 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanununda yine tanım verilmeksizin, bu- laşıcı 
hastalıklarla ilgili hukuki düzenlemeler bulunmaktadır.43 Bu Kanunun 57-96. maddeleri arasında, ikinci 
babının ikinci faslında, “Memleket dahilinde sari ve salgın hastalıklarla mu¨cadele” başlığı altında, bulaşıcı 

hastalıklarla mücadelede alınacak tedbirleri düzenlemiştir. Söz konusu Kanunun 57. maddesinde bildirimi 
zorunlu olan hastalıklar sayılmıştır. Ancak bu maddede belirtilen hastalıkların dışında kalan başka bir 
hastalığın da salgın şeklini alması halinde, o hastalığın da bildirilmesinin zorunlu olduğuna Sağlık 
Bakanlığı karar verebilir (Umumi Hıfzıssıhha Kanunu, m. 64). 

Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nda, 57. maddede sayılan bulaşıcı hastalıklardan birine yakalananlara çalışma 
yasağı getirilmiştir. Bu Kanunun 76. Maddesine göre, “Etrafında bulunanlara sari ve salgın hastalıklardan 
birini nakle vasıta olduğu muhakkak olan kimseler muvakkaten ve bu zail oluncaya kadar meslek 
sanatları- nı icrasından hıfzıssıhha meclisleri karariyle menolunur.” Maddede söz konusu olan çalışma 
yasağı kararı, Hıfzıssıhha Meclisince verilecektir. Bu çalışma yasağı hastalığın geçmesiyle birlikte sona 
erecektir. Kanımızca, işverenler çalışma yasağı kararı verildikten sonra ilgili işçiden iş görme borcunu 
yerine getirmesini talep edemez. Bulaşıcı hastalıklara yakalananların, hastalık devam ettiği sürece 
karantina altında tutulmaları yasal bir zorunluluk olduğundan, söz konusu çalışma yasağı esnasında iş 
ilişkisi askıda kalır (Umumi Hıfzıssıhha Kanunu m.72, m.73). 

30.5.2007 tarihinde yürürlüğe giren “Bulaşıcı Hastalıklar Sürveyans ve Kontrol Esasları Yönetmeliği”nde 
hangi hastalıkların bulaşıcı hastalık olduğu belirtilmiştir. Yönetmelik EK–I’de yer alan Bulaşıcı Hastalıklar 
Listesi’nde bulaşıcı hastalıklar tek tek sayılmıştır. 

Sağlık nedenleri grubuna girebilecek bir başka fesih nedeni 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 
13. maddesinin 1 ve 2. fıkralarında bulunmaktadır. Bu hükme göre, “Ciddi ve yakın tehlike ile karşı 
karşıya kalan çalışan lar kurula, kurulun bulunmadığı işyerlerinde ise işverene başvurarak durumun tespit 
edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmesini talep edebilir. Kurul acilen toplanarak, 
işveren ise derhal kararını verir ve durumu tutanakla tespit eder. Karar, çalışan a ve çalışan temsilcisine 
yazılı olarak bildirilir. Kurul veya işverenin çalışan ın talebi yo¨- nu¨nde karar vermesi halinde çalışan , 
gerekli tedbirler alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınabilir. C¸alışan ların çalışmaktan kaçındığı do¨nemdeki 
u¨creti ile kanunlardan ve iş so¨zleşmesinden doğan diğer hakları saklıdır.” 

Çalışmaktan kaçınma hakkının kullanılabilmesi için çalışan ların ciddi ve yakın bir tehlike ile karşı karşıya 
bulunması gerekir. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 22. maddesine göre, “Elli ve daha fazla çalışan ın 
bulunduğu ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde işveren, iş sağlığı ve güvenliği ile 
ilgili çalışmalar- da bulunmak üzere kurul oluşturur. İşveren, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun 
kurul kararlarını uygular”. Eğer işyerinde kurul oluşturulmuşsa işçilerin çalışmaktan kaçınma hakkını 
kullanabilmeleri için kurul kararı aranacaktır. Çalışan ın talebi üzerine kurul aynı gün acilen toplanarak 
kararını verecek, durumu bir tutanakla saptayacak, durumu çalışan a ve çalışan temsilcisine yazılı olarak 
bildirecektir (6331 s. K. m.13/I). 

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun m.13, f.2 hükmü uyarınca işçinin gerekli iş sağlığı ve güvenliği 
önlemleri alınıncaya kadar çalışmaktan kaçındığı halde işverenin ücret ödeme borcu devam etmektedir. 
Kurul kararına veya işçinin talebine rağmen işveren gerekli önlemleri almamakta ısrar ederse, işçi iş 
sözleşmesini derhal feshedebilecektir. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun m.13/f.4 hükmüne göre, “İş 
sözleşmesiyle çalışan lar, talep etmelerine rağmen gerekli tedbirlerin alınmadığı durumlarda, tabi 

oldukları kanun hükümlerine göre iş sözleşmelerini feshedebilir”. Bu hüküm ile işçilere haklı nedenle 
derhal fesih hakkı tanınmıştır. 

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu m.13/5 hükmüne göre, “Bu Kanunun 25 inci maddesine göre işyerinde işin 
durdurulması halinde bu madde hükümleri uygulanmaz”. Bu hükme göre, işyerinde iş sağlığı ve güvenliği 
nedeniyle bir idari yaptırım olarak işyerinde iş durdurulursa işçinin İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu m.13 
hükmü uyarınca çalışmaktan kaçınması veya iş akdini haklı nedenle feshetmesi mümkün olmayacaktır. 

Yargıtay 21. Hukuk Dairesi 15.04.2019 tarihli “...Somut olayda, tır şofo¨ru¨ olan davacı murisinin 
26.11.2009 tarihinde davalı işveren tarafından Ukrayna’ya sefere go¨nderildiği,11.12.2009 tarihinde 
Tu¨rkiye’ye giriş yaptığı, Adli Tıp Kurumu raporunda, H1N1 viru¨su¨nu¨n kuluçka su¨resinin 1-4 gu¨n arasında 
değiştiği, murisin 13.12.2009 tarihli hastaneye başvurusunda belirttiği şikayetlerin hastalığın başlangıç 
belirtileri olduğu taktirde hastalığın bulaşmasının bu tarihten 1-4 gu¨n o¨ncesinde gerçekleşmiş olacağının 
bildirildiği, buna go¨re davacı murisinin, işveren tarafından yu¨ru¨tu¨lmekte olan iş nedeniyle Ukrayna’ya 
yapılan sefer sırasında bulaştığı yukarıda belirtilen rapor kapsamından anlaşılan H1N1 viru¨su¨ne bağlı 
olarak, daha sonra meydana gelen o¨lu¨mu¨nu¨n iş kazası olarak kabul edilmesi gerektiği açıktır….” 
şeklindeki gerekçeli kararında da belirttiği üzere işveren tarafından yürütülmekte olan bir iş esnasında 
işçinin salgın hastalığa kapılması sonucu ölmesini iş kazası olarak kabul etmiştir. 

Sonuç olarak, işverenin işyerinde gerekli tüm yasal yükümlülüklerini yerine getirmesi, iş güvenliği 
kuralları çerçevesinde tüm tedbirleri alması getirmesi gerekmektedir. 

3- Kişisel Ve Özel Nitelikli Verilerin Korunması 

Bu süreçte her zaman işlenen kişisel verilerin işlenmesi konusunda herhangi bir değişiklik olmayacakken, 
istisnai durumlarda işlenen özel nitelikli kişisel verilerin işlenmesi noktasında işverenlere büyük 
sorumluluklar düşmektedir. 

Aşağıda açıklayacağımız tüm durumlar için ortak olarak dikkat edilmesi gereken husus şudur ki, özel 
nitelikli kişisel verilerin açık rıza alınmak sureti ile işlenmesi halinde, özel nitelikli kişisel verilerin 
işlenmesinde veri sorumlularınca alınması gereken yeterli önlemler ile ilgili Kişisel Verileri Koruma 
Kurulunun 31/01/2018 Tarihli ve 2018/10 Sayılı Kararında belirtilen tedbirlerin veri sorumluları 
tarafından mutlak surette alınması gereğidir. 

3.1- Personellerin Özel Nitelikli Kişisel Verilerinin Korunması 

Olağandışı pandemi halinde kişilerin verileri (TC kimlik no, adres, iş yeri, seyahat bilgileri) ve kategorik 
olarak diğerlerine oranla daha hassas kabul edilen özel nitelikli kişisel verilerin işlenmesi kaçınılmazdır. 

6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Hakkındaki Kanun’un 6’ncı maddesinde özel nitelikli kişisel 
verilerin işlenmesi şartları açıklanmakta ve ana kural “ac¸ık rıza” olarak gösterilmektedir. Maddenin 3. 
fıkrasında bu duruma dair: “...sağlık ve cinsel hayata ilişkin kişisel veriler ise ancak kamu sağlığının 
korunması, koruyucu hekimlik, tıbbi teşhis, tedavi ve bakım hizmetlerinin yu¨ru¨tu¨lmesi, sağlık hizmetleri ile 
finansmanın planlanması ve yo¨netimi amacıyla, sır saklama yu¨ku¨mlu¨lu¨ğu¨ altında bulunan kişiler veya 

yetkili kurum ve kuruluşlar tarafından ilgilinin açık rızası aranmaksızın işlenebilir.” denilmektedir. 
Buradan da anlayacağımız üzere işveren bu madde kapsamında özel nitelikli kişisel veriyi personelin açık 
rızası olmaksızın işleme yetkisine sahip değildir. 

İşverenlerin 6331 sayılı İş sağlığı ve Güvenliği Kanunu’ndan doğan çalışanların sağlığı ve güvenliğini 
sağlama ve iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin gerekli önlemleri alma yükümlülüklerini yerine getirebilmeleri 
kapsamında çalışanlarının salgın hastalık taşıyıp taşımadıklarını gösterir bir testin sonucu, kişinin 
gösterdiği semptomları belirlemek için yapılan bir anket sonucu gibi çalışanın sağlık durumuna ilişkin 
herhangi bir sağlık verisini işleme faaliyetleri yukarıda da belirttiğimiz üzere ya açık rıza alınmak sureti ile 
ya da işyeri hekimi vasıtası ile gerçekleştirilebilecektir. 

Özel nitelikli işleme şartlarından birincisi olan açık rıza yöntemi ile sağlık verisinin işlenmesi noktasında 
işveren, personelin sağlık verisinin işlenmesi amacıyla açık rıza verdiğinden emin olmalıdır. Personel 
dosyalarındaki bu evraklar mutlaka kontrol edilmelidir ve mümkünse veri işleme faaliyetinden önce ve 
aydınlatma metni sonrasında verilen bir açık rıza metni yeniden imzalattırılmadır. 

Özel nitelikli kişisel verilerin rıza aranmaksızın işlenmesi hali ise, işyerinde sır saklama yükümlülüğü 
bulunan işyeri hekimleri vasıtası ile özel nitelikli kişisel verinin işlenmesidir. Bu yöntemle, işyerlerinde 
bulunan işyeri hekimleri kamu sağlığının korunması, tıbbi teşhis ve tedavi yöntemlerinin yürütülmesi 
amacıyla ilgili kişilerden açık rıza aranmaksızın sağlık verisi işleyebilmekte, ardından işverene veri 
aktarmadan sağlık kuruluşuna bildirimde bulunabilmektedir. 

Veri sorumlularının açık rıza almak sureti ile personellerinin özel nitelikli kişisel verilerini işlemesi 
durumunda, ölçülülük ilkesine uymaları hususu da önem arz etmektedir. Burada fazla detaya girmeden 
sadece salgın hastalık tespiti açısından işlenmesi gereken özel nitelikli kişisel veriler dışında başkaca bir 
özel nitelikli kişisel verinin işlenmemesine dikkat edilmelidir. 

3.2- Misafirlerin Özel Nitelikli Kişisel Verilerinin Korunması 

Sektördeki veri sorumlularının, misafirlerinin sağlık verilerini işlemeleri; gerek kendi çalışanlarını 
korumaları, gerekse diğer misafirlerini koruyarak; sözleşme görüşmeleri sırasında özen yükümlülüğüne 
aykırı davranarak bir misafire bir başka misafirden dolayı salgın hastalık bulaşması kapsamında 
hakkaniyet ilkesi gereğince sorumlu olmaması açısından önem taşımaktadır. İşletmelerde termal 
kameralar vs gibi aletler bulundurulabileceği, sağlığa ilişkin sorular soran anketler yapılabileceği ya da 
başkaca özel nitelikli kişisel verilerin işlendiği uygulamaların yapıldığı düşünülse de bu durumda da veri 
sorumlularının özel nitelikli kişisel verilerden olan sağlık verilerini işlemek; aktarmak, yurt dışına 
aktarmak, paylaşmak amacı ile mutlak ve ama mutlak surette ilgili kişinin açık rızasını almak zorundadır. 

Bununla birlikte, veri sorumlularının misafirlerine ilişkin özel nitelikli kişisel verilerini açık rıza almadan 
işlemeleri ise sır saklama yükümlülüğü altında bulunan bir kişi tarafından kamu sağlığının korunması 
amacıyla işlenmesine bağlıdır. Bu noktada işletmeler bir hastane veyahut da özel bir hekimle anlaşma 
yapmak sureti ile misafirlerinin özel nitelikli kişisel verilerini herhangi bir açık rıza almadan hekim 
tarafından işlenmesini sağlayabilirler. Ancak burada unutulmaması gereken şudur ki, hekim tarafından 

işlenen bilgiler veri sorumlusu ile paylaşılamayacak; herhangi bir salgın hastalık tespiti halinde ancak ve 
ancak kamu otoritesi ile paylaşılabilecektir. 

Bu noktada veri sorumluları tarafından özellikle dikkat edilmesi gereken husus, misafirlerin işletmeye 
girişleri esnasında özel nitelikli kişisel verilerinin işlenmesi amacı ile misafirlerin anlayacağı şekilde sade 
ve ancak tüm yasal yükümlülükleri taşıyan aydınlatma metinlerinin misafirlerle paylaşılması ve 
misafirlerin aydınlatılmasına müteakip özel nitelikli kişisel verilerin işlenmesi amacını taşıyan ayrı bir açık 
rıza alınması gereğidir. 

Özellikle ön büro çalışanlarına bu hususta gerekli eğitimlerin mutlak surette verilmesi önem arz 
etmektedir. 

Veri sorumlularının açık rıza almak sureti ile misafirlerinin özel nitelikli kişisel verilerini işlemesi 
durumunda, ölçülülük ilkesine uymaları hususu da önem arz etmektedir. Burada fazla detaya girmeden 
sadece salgın hastalık tespiti açısından işlenmesi gereken özel nitelikli kişisel veriler dışında başkaca bir 
özel nitelikli kişisel verinin işlenmemesine dikkat edilmelidir. 

3.3- Ziyaretçilerin/Tedarikçilerin Özel Nitelikli Kişisel Verilerinin Korunması 

Sektördeki veri sorumlularının, ziyaretçilerin/tedarikçilerin sağlık verilerini işlemeleri; gerek kendi 
çalışanlarını, gerekse de misafirlerini koruma açısından önem taşımaktadır. İşletmelerde termal 
kameralar vs. gibi aletler bulundurulabileceği, sağlığa ilişkin sorular soran anketler yapılabileceği ya da 
başkaca özel nitelikli kişisel verilerin işlendiği uygulamaların yapıldığı düşünülse de bu durumda da veri 
sorumlularının özel nitelikli kişisel verilerden olan sağlık verilerini işlemek; aktarmak, yurt dışına 
aktarmak, paylaşmak amacı ile mutlak ve ama mutlak surette ilgili kişinin açık rızasını almak zorundadır. 
Ancak burada ölçülülük ilkesine daha da çok dikkat edilmeli ve gereğinden fazla özel nitelikli kişisel veri 
işlenmemelidir. 

3.4- Sigorta / Poliçe 

5684 sayılı Sigortacılık Kanunu 11/1’inci maddesinde “...Sigorta sözleşmelerinin ana muhtevası, 
Müsteşarlıkça onaylanan ve sigorta şirketlerince aynı şekilde uygulanacak olan genel şartlara uygun 
olarak düzenlenir. Ancak, sigorta sözleşmelerinde işin özelliğine uygun olarak özel şartlar tesis edilebilir. 
Bu hususlar, sigorta sözleşmesi üzerinde ve özel şartlar başlığı altında herhangi bir yanılgıya neden 
olmayacak şekilde açık olarak belirtilir…” hükmü getirilmiştir. 

Maddeden de anlaşılacağı üzere sigorta poliçeleri, hazine müsteşarlığı tarafından hazırlanan genel 
şartlara uygun olmak kaydı ile özel şartlar çerçevesinde hazırlanabilir. 

Buradan hareketle, Seyahat Sağlık Sigortası Genel Şartlarının istisnalar başlıklı 9’uncu maddesinde salgın 
hastalıklar sigorta kapsamı dışında bırakılmış olup, mevzuat gereğince de sigorta poliçelerine özel şartlar 
eklenmek suretiyle salgın hastalıklar kapsam içine alınamamaktadır. 

Burada ivedi olarak mevzuat değişikliği gerekmekte olup, mevcut hali ile salgın hastalıklar seyahat 
sigortası kapsamı dışında kalmaktadır. 

Otel işletmelerinin yapmış olduğu Otel ve Tatil Köyü Sigortalarının büyük bir kısmının mevcut hali ile 
salgın hastalıklar sonucu oluşacak zararları karşılamadığı tespit edilmiştir. Ancak bazı sigorta şirketleri 
poliçelerine salgın hastalık riskini de kapsayacak şekilde yeni poliçeler düzenlemeye başlamışlardır. Bu 
noktada mevcut poliçeler salgın hastalık riskinin poliçe kapsamında kalıp kalmadığı yönünden mutlaka 
kontrol edilmeli ve kapsam içinde ise tazminat miktarı arttırılmalı; kapsam dışı ise poliçe güncellenmek 
sureti ile kapsam içine alınmalı ve risk halinde tazminat miktarları da yüksek tutulmalıdır. 

3.5- Sözleşmelerin Gözden Geçirilmesi (Mücbir Sebepler Maddesi eklenmesi) 

Mevcut sözleşmeler gözden geçirilmeli ve tarafların bir araya gelmek sureti ile güncellemeler yapılması 
gerekmektedir. Hukukumuzda bu tür durumlar: 

. İfa İmkânsızlığı: Borcun ifası borçlunun sorumlu tutulamayacağı sebeplerle imkânsızlaşırsa, borç 
sona erer. Karşılıklı borç yükleyen sözleşmelerde imkânsızlık sebebiyle borçtan kurtulan borçlu, 
karşı taraftan almış olduğu edimi sebepsiz zenginleşme hükümleri uyarınca geri vermekle 
yükümlü olup, henüz kendisine ifa edilmemiş olan edimi isteme hakkını kaybeder. Kanun veya 
sözleşmeyle borcun ifasından önce doğan hasarın alacaklıya yükletilmiş olduğu durumlar, bu 
hükmün dışındadır. Borçlu ifanın imkânsızlaştığını alacaklıya gecikmeksizin bildirmez ve zararın 
artmaması için gerekli önlemleri almazsa, bundan doğan zararları gidermekle yükümlüdür. 
. Aşırı İfa Güçlüğü: Sözleşmenin yapıldığı sırada taraflarca öngörülmeyen ve öngörülmesi de 
beklenmeyen olağanüstü bir durum, borçludan kaynaklanmayan bir sebeple ortaya çıkar ve 
sözleşmenin yapıldığı sırada mevcut olguları, kendisinden ifanın istenmesini dürüstlük kurallarına 
aykırı düşecek derecede borçlu aleyhine değiştirir ve borçlu da borcunu henüz ifa etmemiş veya 
ifanın aşırı ölçüde güçleşmesinden doğan haklarını saklı tutarak ifa etmiş olursa borçlu, 
hâkimden sözleşmenin yeni koşullara uyarlanmasını isteme, bu mümkün olmadığı takdirde 
sözleşmeden dönme hakkına sahiptir. Sürekli edimli sözleşmelerde borçlu, kural olarak dönme 
hakkının yerine fesih hakkını kullanır. 
. Mücbir Sebep: 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nda genel olarak mücbir sebebin tanımına yer 
verilmemiş, hüküm ve sonuçları düzenlenmemiştir. Hâkim görüşe göre, Türk hukukunda mücbir 
sebep kaçınılmaz ve öngörülemez olarak borçlunun borcunu ihlâli sonucunu doğuran haricî 
olaydır. Mücbir sebep sürekli veya geçici olabilir. Mücbir sebep sürekli nitelikte ise mücbir 
sebebin ortaya çıktığı andan itibaren borçlunun sözleşme ile taahhüt ettiği edimi ifa etmesi 
mümkün değildir. Buna karşılık, mücbir sebep geçici ise mücbir sebep teşkil eden olay devam 
ettiği sürece borcun ifası ertelenir. Mücbir sebep sona erdikten sonra borçlu borcunu yerine 
getirmekle yükümlüdür. Türk hukukunda ifa engelleri yeknesak bir biçimde düzenlenmemiştir. 
Bu sebeple, mücbir sebebin sürekli veya geçici olarak ifa imkânsızlığına neden olmasına göre 
uygulama alanı bulacak hukukî kurumlar birbirinden farklıdır. Mücbir sebep sürekli ise borçlunun 
sorumlu olmadığı sonraki imkânsızlık (TBK m. 136) meydana gelir. Mücbir sebep geçici ise borçlu, 
kural olarak kusursuz temerrüde (TBK m. 117 vd.) düşmüş olur. Ancak, alacaklı mücbir sebep 
sona erene kadar mütemerrit borçludan aynen ifayı talep edemez. 

Salgın hastalıkların otomatik bir şekilde sözleşme taraflarına sözleşmeden doğan borçlarına aykırılık hakkı 
tanıdığını düşünmek yanıltıcı olacaktır. Sözleşme taraflarından birinin borcunu ifa etmemek şeklinde 

alacağı bir kararın öncesinde detaylı bir hukuki değerlendirmeye muhtaç olduğu unutulmamalıdır. Aksi 
hâlde gelecekte doğabilecek olası bir uyuşmazlıkta borca aykırılık nedeniyle yüklü miktarda tazminat 
ödemek gibi yaptırımlarla karşılaşma tehlikesi kuvvetle mevcuttur. Bu nedenle yukarıda incelediğimiz 
hukuki esasların yargıda ve uyuşmazlıklarda nasıl yansıma bulacağını söylemek için henüz erkendir. 
Sözleşmelerden doğan borçların ifa edilememesi riski karşısında alacaklının ve borçlunun durumları 
somut olay özelinde değerlendirilmelidir. Şu aşamada ifa güçlüğü yaşayan sözleşme ilişkilerinde 
tarafların mümkün olduğu kadar bir araya gelip sözleşmelerini yeniden müzakere etmelerinin her 
durumda faydalı olacağı düşünülmektedir. 

Ek-6 Salgın ve Hastalık Takibinde “Vaka Grafiği” (Epi Curve) 

Vaka grafiği, bir salgın ile ilişkili vakalar arasında hastalığın başlangıcının ve seyrinin grafik ile 
gösterimidir. 

Tesis içerisinde hastalıkların takibi ve buna bağlı olarak POSI prosedürlerinin başlatılması veya normal 
operasyonun dışına acil durum ilan edebilmek için vaka grafiği bize yardımcı olacaktır. Grafiğin günlük 
olarak takip edilmesi ve anormal artışların hemen fark edilmesine neden olacaktır. Bu durumda salgın 
yönetim prosedürleri (POSI) başlatılıp, başlatılmayacağına hızlıca karar verilebilir. 

Vaka eğrisinde aşağıdaki bilgileri elde etmek mümkündür. 

. Vakaların zamana göre dağılımı 
. Salgının artma veya azalma eğilimi 
. Salgının büyüklüğü hakkında genel bilgi 
. Hastalık etkenine maruz kalma süresi 
. Salgını yayılması hakkında bilgi 
. Aykırı değerler, yani genel modelden ayrı duran durumlar 

X ve Y Eksenleri 

Bir vaka eğrisi, dik açılarda kesişen iki eksenli bir grafik ile gösterilir. Yatay X ekseni, vakalar için 
hastalığın başladığı tarih veya saattir. Dikey Y ekseni vaka sayısını gösterir. Her iki eksenin aralığı farklı 
olsa bile her bir eksen eşit aralıklara ayrılır. Bakınız Şekil-1. 

 

Şekil-1 

Vakalar 

Vakalar kutular ile temsil edilir. Hastalık belirtisinin başladığı en erken tarih veya saatte göre X eksenine 
yerleştirilir. Birden fazla vaka durumunda hastalık belirtisi aynı tarih veya saatte başlamışsa, kutular 
birbirinin üzerine eklenir. Bakınız Şekil-2. Örneğin, ayın 5’inde yüksek ateşi olan bir kişi, yani ateşinin ilk 
görüldüğü tarih. Benzer bir şekilde öksürüğü olan iki kişi ayın 7’sinde kayıtlara geçilmiş olsun. Bu 

https://lh4.googleusercontent.com/6Ev_JwRIRN9mUNDvzVVAl5vLZPo2T22yvwGNY8XEvnFWZjJV4MBRz7oxEBQmFQ7MtfH1ThC0iQpdjsEFiYlzhFYd5HP
1eH0ftTsJYT1hiaXEmjkOFYcZ3xfiUkwir-pdlAYXDb_M
durumda vaka eğrisi Şekil 2’deki gibi oluşacaktır (Örnekteki hastalığın belirtileri, yüksek ateş, kuru 
öksürük, solunum sıkıntısıdır) 

 

Şekil-2 

X Ekseni Zaman Aralığı 

X ekseni için zaman aralığı (dilimler) araştırılan hastalığın kuluçka süresine ve vakaların belirli zaman 
dilimi içerisindeki dağılımına bağlıdır. Genel bir kural olarak, zaman aralığı araştırılan hastalık için 
ortalama kuluçka döneminin yaklaşık ¼ ‘üne (0,25) ayarlanır. Bir hastalığın kuluçka süresi kısaysa, vaka 
eğrisi X ekseni aralığı saat ve hatta dakika olarak gösterilebilir. 

Örneğin; Kuluçka süresi 3-4 gün olan bir etken var ise X eksen aralığı 1 gün olarak alınır. 

Tablo Başlığı 

Vaka eğrisinin başlığı olarak, hastalığın adı, salgının meydana geldiği yer ve zaman periyodunu 
içermelidir. 

Vaka Grafiği Yorumlanması 

Bir salgının büyüklüğü, vaka eğrisine bir bakışla kolaylıkla değerlendirilebilir. Örneğin; Çok fazla vaka var 
mı yoksa sadece bir kaç tane mi var? Zaman eğilimi veya vakaların zaman içindeki dağılımı, salgının 
gidişatının nerede olduğunu gösterecektir. Halen vakalar artarak devam ediyor mu? Yoksa salgın zirve 
yaptı mı? Salgın sona erdi mi? Son vakadan bu yana ne kadar zaman geçti? 

Salgının büyüklüğü: Raporlanmış vaka sayısıdır. Bakınız Şekil-3. Grafikteki toplam küp sayısı salgının 
büyüklüğünü verir. Şekilde ki örnekte büyüklük 17’dir. Yani salgına karışmış vaka sayısı 17’dir. 

Zaman eğilimi: Şekil-3’de ki örnekte ilk vaka 23 Haziran, olup vakaların en çok görüldüğü tarih 21 
Temmuz’dur. En son vaka 10 Ağustosta görülmüştür. 

Aykırı değerler: Şüphe uyandıran ilk vakadır çünkü diğer vakalardan yaklaşık bir inkübasyon periyodu 
öncesinde meydana gelir. Bu salgının kaynağı olabilir. Bakınız Şekil-4 

https://lh3.googleusercontent.com/wXLsyb4-jkOskAG9FMEADkYUwquJ97SWNXtIT-QJleKl9uIvJQ_NjTELw-
gVF7j2__Ctu5v9VCfsuF2j07jEUjYy58x9r18ZGjA25YGZW0TAXD01s-kWajxe-geBKCPbV6I4U0Al
https://lh5.googleusercontent.com/Ak0_h29SQMnuVEp_joITLIlGFkg9c9eg8Qx8AqLswWpVAgdWzrjlCqbtnBVUMGu6Pvi9Pobqp0ePxW22BaMzF-
u3C4rqFnKKTOIhdzuakwEWnWIVUTMvqPKFP9-kZazyTJvwBuVM
https://lh4.googleusercontent.com/h0rR9wrdUNYYnJEdyK21tjcc5OOfkHgh8yeBVcotE8zk33Po1NpHpPzEMBwVW3lX4kcTO8rmTOgQ06MGn7CPj7py7Da
I2G6fdTnv-G6C0HnBPpyFhVooxt3i7HlNCuFXzPJts5YG
Not: Bu eğrilerde bahsedilen hastalık etkeni Hepatit A’dır ve inkübasyon periyodu 25-30 gündür. 

 

 Şekil-3 Şekil-4 

Yayılma Modu 

Hastalık etkenlerinin salgın yaparken yayılma modu grafiğin şeklinden anlaşılabilir. Yayılma modları: 

Nokta kaynaklı: Bu mod’da kişiler tek bir yemek veya bir olay gibi aynı kaynağa kısa bir süre maruz 
kalırlar. Vaka sayısı hızla zirveye çıkar ve yavaş yavaş düşer. Vakaların çoğu hastalığın kuluçka döneminde 
ortaya çıkar. Şekil-5’deki örnek bir çocuk bakım merkezindeki parazit vakalarına aittir. 

 

Şekil 5 

Sürekli ortak kaynaklı: Sürekli bir ortak kaynak salgınında, insanlar aynı kaynağa maruz kalırlar, ancak 
maruz kalma günler, haftalar veya daha uzun bir süre boyunca uzar. Bu durumda vaka eğrisi yavaş yavaş 
yükselir ve düz bir hal alabilir. Şekil-6’daki örnek Salmonella ile kirlenmiş salam vakaları ile ilgilidir. 

https://lh5.googleusercontent.com/8hFbbLcin8Ie3DSP65gFNeiEzNUQo8Q_TwiGu5405snsCx1zslX481FObnNLLC0k2gZHS8wXHq_98ul74hhrDeCyvgz
1f6_0vQelPLaVZU7a3pdzTdhBGGDqbAur3xujmlGS3yOW
https://lh5.googleusercontent.com/cjFwvUsMjGlVk34b9Qhz9Kwacp1FLWBUcvwxRyxdXb_lpzqMSX8RX9hOxceu9pTm0x-
gdV2867lQz2QpGHZ2frX6EHCQTY-x28H6ydwlPs6srgFbzxgocHKFAvojfzcR2ADpfmWm 

Şekil 6 

Yayılmış salgın: yaygın bir salgında tek bir ortak kaynak yoktur çünkü salgın kişiden kişiye yayılır. Grafik, 
her biri bir kuluçka süresi olmak üzere, aşamalı olarak daha uzun piklerden oluşacaktır. Şekil-7’deki örnek 
Kızamık salgınını göstermektedir. 

 

Şekil 7   

EK-7 Kişisel Koruyucu Ekipmanların Kullanımı 

https://lh5.googleusercontent.com/u7yLXOtU5bF8CPIv1OaKVvEsvd1wy5bww1BXbAni5wLvw0xYCQTU2qR05x8Fra0s23J2jlNHk0rSn22aeUjjUHr34Sd
eOE15nVJrlgAQWz0aJZWELkUNF1fyNu8vzqzmmSJZbjS2
Maske Kullanımı 

. Takılmadan önce eller sabunlanmalıdır. 
. 1-4 saat boyunca kullanılmalıdır. 
. Çeneye çekilip tekrar yüze takılmamalıdır. 

 Sadece kenar lastiklerinden tutulmalı, iç ve dış yüzeyine temas edilmemelidir. 

. Nemlenirse atılmalıdır. 
. Çöpe iki kat poşet içine konulduktan sonra atılmalıdır. 
. Kalabalık yerlerde takılmalıdır. 

Eldiven Nasıl Çıkartılır 

EK-8 Ateş Ölçer Kullanımı 

Covid-19 hastalığının en sık belirtilerinden olan ateşin ölçümü yapılarak, olası hastaların tespiti 
mümkündür. Bu amaçla çeşitli ölçüm yöntemleri kullanılabilir. 

 

Termal kameralar/Kızılötesi ısıölçerler, aynı anda birden fazla kişinin hızlıca ölçümlenmesi ve kayıt altına 
alabiliyor olmaları nedeniyle tercih edilirler. Ancak bu cihazların yüksek ölçüm hassasiyetine sahip 
olmaları (37,5 oC üzeri ateşi tespit edebilme yeteneği), uygun açıya ve doğru konumlara yerleştirilmiş 
olmaları gereklidir. Bu sistemlerin, tesis içerisinde muhtemelen birden çok ölçüm noktası kurulması 
gerektiği için, ilk yatırım maliyetleri yüksektir.  

Ateş ölçümünde kullanılabilecek diğer yöntem, elde taşınabilir kızılötesi termometreler kullanılarak, 
tarama yapılmasıdır. Bu yöntem daha ucuz olmakla beraber, emek yoğundur. Doğru ölçüm için uygun 
cihaz, doğru teknik kullanılması ve kullanıcı eğitimi gerektirir. Öncelikle bu yöntemde kullanılacak 
cihazların, tercihen tıbbi, profesyonel temassız ölçüm yapan cihazlar olması gereklidir. Ateş ölçümü 
yapan ve ölçülen kişiler, ölçüm sırasında hareket etmemeli, cihaz ölçüm yapmaya yetecek kadar süre 
boyunca ölçülene doğrultulmalıdır. Cihaz darbe görmemeli, düşürülmemeli, yüksek sıcaklıklara, güneşe 
maruz bırakılmamalı, ölçülen kişi ile cihaz ve ölçen kişi hepsi aynı ortam sıcaklığında olmalıdır. Araç 
içinden (aşırı sıcak ya da klimalı ortamdan) inen kişinin bir süre (kullanılan cihaza göre değişir) 
beklenmeden yapılan ölçümü yanlış sonuçlar verecektir. Ateş ölçerin kızılötesi sensörüne 
dokunulmamalı, lens temiz ve sağlam olmalıdır. Ateş ölçerler insanlardan başka, yüksek ısı yayan 
cisimlere doğrultulmamalıdır. Ölçüm yapılan bölgenin terli veya ıslak olması, ya da ölçülenin uzun süre 
güneş altında kalması ölçümü olumsuz etkileyebilir. Fiziksel aktivite, koşma, hızlı ve uzun yürüme, yüzme, 
banyo yapma, çok soğuk veya çok sıcak içecekler tüketildikten hemen sonra yapılan ölçümler yanlış 
olabilir. Ölçüm yapılan kişi, ölçümden önce ateş düşürücü ilaç kullanmışsa, ölçüm yanıltıcı olarak düşük 
çıkabilir. Bu nedenle; ölçüm yapan görevli, ‘’Herhangi bir ilaç aldınız mı? Ağrı kesici, ateş düşürücü 
kullandınız mı?’’ diye ölçülene sormalıdır. 

EK-9 Kişisel Koruyucu Önlemler 

Cerrahi Maske 

Kan, vücut sıvıları, salgıları veya ifrazatı sıçraması veya püskürmesi muhtemel prosesler sırasında 
(örneğin, çok kirli çamaşır çarşaflarının veya otel misafirlerinin çamaşırlarının yıkanması veya 
değiştirilmesi durumunda.) burun ve ağzın mukoza zarlarını korumak için cerrahi bir maske kullanın. 

Partikül Maskesi 

Soğutma kulesi için test ve devreye alma, kontrol, su örnekleme ve yüksek basınçlı püskürtme gibi bakım 
işlerini yürütmek için partikül solunum cihazları (örn. N95 solunum cihazı) takın. 

Eldiven 

. Kan, vücut sıvıları, sekresyonlar, atılımlar veya mukoza veya kontamine olmuş maddelere 
dokunurken tek kullanımlık eldiven giyin. 
. Kullanımdan hemen sonra eldivenleri çıkarın ve derhal el hijyeni uygulayın. 
. Eldivenler el hijyeninin yerine geçmez. 

Elbise Veya Önlük 

. Cildi veya gövdeyi korumak ve kan, vücut sıvıları, salgıları veya ifrazatı sıçraması veya püskürmesi 
muhtemel prosesler sırasında giysilerin kirlenmesini önlemek için elbise veya önlük giyin. 
. Havalandırma sistemi bakımı sırasında yüksek basınçlı su püskürtmek veya önemli ölçüde vücut 
kontaminasyonu beklendiğinde bir tulum ya da kontaminasyon riski bölgeyi kapatacak koruyucu 
giysi giyin. 
. Kirlenmiş elbiseyi olabildiğince çabuk çıkarın ve mikroorganizmaların diğer insanlara veya 
ortamlara bulaşmasını önlemek için el hijyeni uygulayın. 

Koruyucu Gözlük / Yüz Siperi 

. Misafirlerin kan veya vücut sıvıları sıçraması veya püskürmesi olasılığı olan prosesleri 
gerçekleştirirken gözlerin mukoza zarını korumak için bir gözlük veya yüz siperi takın (örn. Çok 
kirli çamaşır bezlerinin ayrıştırılması veya havalandırma sisteminin toz filtrelerinin temizlenmesi 
veya değiştirilmesi işlemleri). 
. Havalandırma sistemi bakımı için yüksek basınçlı su püskürtme yaparken koruyucu gözlük / yüz 
siperi kullanın. 
. Sıradan gözlükler yeterli koruma sağlamaz. 

Koruyucu gözlük / yüz siperi işlemden sonra veya kontamine olduğunda değiştirilmelidir. Yeniden 
kullanılabilir gözlükler / yüz siperi, üreticinin talimatlarına göre yıkanmalı ve dekontamine edilmelidir. 

EK-10 Dezenfeksiyon Yöntemleri ve Kimyasallar 

DEZENFEKSİYON YÖNTEMLERİ 

1. Kimyasallar 

Sağlık Bakanlığı tarafından tavsiye edilen kimyasallar; 

. Alkol Çözeltileri (Etil/izopropil) (en az %70 lik) (Etil alkol, Etanol Cas No: 64-17-5) 
. Standart Çamaşır suyu*** (1:10 normal sulandırmada) (Sodyum hipoklorit Cas No: 7681-52- 9) 
. Standart Çamaşır suyu*** (1:100 normal sulandırmada) (Sodyum hipoklorit Cas No: 7681-52- 9) 
. Hidrojen Peroksit (%0,5) (Cas No: 7722- 84-1)** 
. Amonyum bileşikleri (Quats) 

Kaynak: T.C. Sağlık Bakanlığı 14 Nisan 2020, Ankara COVID-19 (SARS-CoV-2 ENFEKSİYONU) REHBERİ Bilim 
Kurulu Çalışması 

2. UV Dezenfeksiyonu 

UV lambaların kullanılmasında dikkat edilecek hususlar şunlardır: 

UV-C lambaların doğrudan ışımaları canlılar için zararlıdır. Hatta herhangi bir yüzeyden bile olsa belirli bir 
süre için verilmiş olan eşik değeri aşan yansıma (yansı ışıma) da zararlı olabilir. Bir çalışma ortamında 
günlük 8 saat süresinde maruz kalınabilecek maksimum ışıma miktarı 0,2µW/cm2 (microWatt/cm2) doz 
ise 6mJ/cm2’dir. Koridor veya benzeri geçiş yolları gibi güzergâhlar, bekleme salonları vb. alanlar 
maruziyetin nispeten kısa sürdüğü durumlar ve ortamlarda eşik değer bir miktar daha yüksek olabilir. 
Örneğin insanların geçiş amacıyla kullandıkları ve kısa süre maruz kalacakları koridor veya 1 saatten az 
süre bekleme yapılan kısa bekleme salonlarında 1,7 µW/cm2’ye kadar ışıma kabul edilebilirken, hasta 
odalarında olması gereken değer 0,07 µW/cm2’den az olmalıdır. 

Daha detaylı bilgi için aşağıdaki link’ten Hijyen ve Sanitasyon Amaçlı UV Lambalar konulu teknik yazıya 
bakınız. Sayfa 34-43 arası. 

https://statik.tse.org.tr/upload/tr/dosya/icerikyonetimi/9262/23052019162610-2.pdf 

 

Ultraviyole Radyasyon Kabini 

Tüm aletler bu dolaba konulmadan önce çamaşır suyu ile temizlenmiş olmalıdır. İşlem sırasında dolabın 
üst kısmındaki cıva buharı lambasından yayılan ultraviyole ışınlarının tüm yüzeylere erişebilmesi için 
aletler sık sık çevrilmelidir. Aletlerin her yüzeyine 20–30 dk. süreyle ışınlar değmelidir. Kullanılan UV 
kabinindeki ampullerin etkili olabilmesi için altı ayda bir değiştirilmesi gerekmektedir. 

Sterilizasyonun etkin olması için; 

. Steril edilecek araç temizlenmiş olmalıdır. 

. Sterilizasyon işlemi, steril edilecek aracın bütün yüzeyini kaplamalıdır. 
. Sterilizasyon türünün süresi yeterli olmalıdır. 
. Steril edilmiş yüzeye elle ya da başka bir şeyle dokunulmamalıdır. 
. Steril edilen araç hemen kullanılmalı fazla bekletilmemelidir. 
. Steril edilecek olan araçlar doğru olarak gruplandırılmalıdır. 
. Temizlik öncesinde eldiven, gözlük, önlük kullanın. 
. Sökülebilen bütün parçaları sökün. 
. İlk önce ılık bir su ile kaba pisliklerden arındırın. 
. Parçaları içinde ılık su ve deterjan olan bir kovaya veya lavaboya daldırın ve iyice fırçalayın. 
. Sıcak su ile durulayıp, kurulayın. 
. Ekipmanların temiz olduğunu kontrol edin. 
. Tamamen suya daldırılamayan nesneleri ılık su ve deterjanla nemlendirilmiş bir bez ile silin. 
Ardından ürünü dezenfekte etmek için %70 alkol kullanın. 

3. Ozon Dezenfeksiyonu 

Ozon gazı, havada bulunan oksijen (O2) gazının kuvvetli bir elektriksel alandan geçirilerek parçalanması 
sonucunda oluşan reaksiyonlarla O3 moleküllerinin elde edilmesi ile oluşur. Ozon gazı elde etmek için 
ortamdaki kuru hava kullanılabileceği gibi, oksijence zengin gazlar da kullanılabilir. 

Ozon gazı, son derece yüksek oksidasyon kapasitesine sahip olduğundan suda, havada dezenfeksiyon 
sağlamak ve organik/inorganik maddelerin giderilmesi amacıyla da kullanılabilmektedir. Ozon gazı nihai 
olarak oksijene dönüşerek kaybolduğundan kalıntı bırakmaz ve zararlı yan ürün oluşumu minimumdur. 

Ozon ile yapılan dezenfeksiyon işlemlerinde uygulanacak alanın hacimsel hesabı önemlidir. Ayrıca, 
uygulanacak alana göre ozon konsantrasyonu belirlenmeli ve uygulamanın ne kadar süre yapılacağına 
dair uzmanlardan görüş alınmalıdır. Bu noktada yapılacak son işlem ise yapılan uygulamanın doğru 
konsantrasyonda gerçekleştirildiğine dair doğrulamaların yapılmasıdır. 

4. Kuru Hava ile Sterilizasyon 

Metal aletlerin 160 ºC’de 2 saat, 180 ºC’de 35 dk. süreyle aleve ya da buhara tutulması ile uygulanır. Bu 
şekilde mikroorganizmaların çoğunu yok edebilirsiniz. 

5. Basınçlı Buhar ile Sterilizasyon 

Metal aletlerin, tarakların ve plastik gereçlerin sterilizasyonu için en etkin yöntem aracı olmaları 
bakımından otoklavlar öncelikle tavsiye edilir. Otoklavlar 121 oC buhar ısısı ve basınç yaratarak 
sterilizasyon yaparlar. İşlem, yaklaşık olarak 20 dk. sürer. 

6. Kaynatma 

Havlular ve örtüler yıkama suyu sıcaklığının 95 oC’ye erişmesi koşulu ile yıkanabilir. Ancak çok güvenilir 
bir yöntem değildir. Isıya dayanıklı mikroorganizmalar yok edilemeyebilir. 

7. Termal Dezenfeksiyon 

Kaynayan veya sıcak olan su birçok mikroorganizmayı ortadan kaldırır. En basit ve ucuz yöntem olarak 
sıcak suyun içerisine ekipmanların konulmasıdır. Önceden temizliğini yaptığınız alet-ekipmanları çaycı ile 
kaynattığınız suyun içerisinde 15 dk. bekletmeniz dezenfeksiyon için yeterlidir. Aşağıdaki tablo etkin bir 
dezenfeksiyon için gereken temas süresi ve temas sıcaklığı gösterilmiştir. 

Zaman 

Sıcaklık 

15 dk 

95 ºC 

30 dk 

85 ºC 

60 dk 

75 ºC 

 

Sık kullanılan kuaför alet ve ekipmanları için temizlik ve dezenfeksiyon tablosu. 

 

Sağlık Riski 

Kontrol 

Sıklık 

YÜKSEK ENFEKSİYON RİSKİ 

Tıraş bıçakları 
(sadece tek 
kullanımlık) 

Tüm bıçaklar kan, vücut sıvıları ile 
bulaşmış olduğu kabul edilir ve cilt 
enfeksiyonları veya kan kaynaklı 
viral enfeksiyonların yayabilir. 

Tek kullanımlık ürünler 
kullanılmalı ve kullanım 
sonrasında bu iş için üretilmiş 
kaplara (sert plastik vb.) 
konulmalıdır. 

Her misafir 
sonrası 

Ustura bıçakları 
(sadece tek 
kullanımlık) 

Tüm jiletler kan, vücut sıvıları ile 
bulaşmış olduğu kabul edilir ve cilt 
enfeksiyonları veya kan kaynaklı 
viral enfeksiyonların yayabilir. 

Tek kullanımlık ürünler 
kullanılmalı ve kullanım 
sonrasında bu iş için üretilmiş 
kaplara (sert plastik vb.) 
konulmalıdır. 

Her misafir 
sonrası 

Elektrikli saç 
kesme 
makinaları 

Cilt enfeksiyonları potansiyeli 
vardır. Bıçağın doğrudan cilde 
temas etmesi yolu ile kan kaynaklı 
virüs geçiş potansiyeli mevcuttur. 

Kesici bıçakları temizleyip 
dezenfekte edin. Makinanın 
gövdesini nemli deterjanlı bir bez 
ile silip, %70 alkol içeren 
dezenfektan ile dezenfekte edin. 

Her misafir 
sonrası 

ORTA DERECE ENFEKSİYON RİSKİ 

Makaslar 

Cilt veya kan kaynaklı virüs 
enfeksiyon potansiyeli 

Sıcak su ve deterjan ile sürterek 
yıkayın. Eğer makas deriyi 
kesmişse dezenfekte edin. 

Her misafir 
sonrası 

Örtüler 

 

Bitlenme 

Sıcak/Ilık su ve deterjan ile yıkayın 

Her misafir 
sonrası 

Tıraş fırçaları 

Deri enfeksiyonlarının yayılması 
için potansiyel 

Sıcak/ılık su ve deterjan ile 
yıkayın. Sonrasında iyice 
kurumasını sağlayın 

Her misafir 
sonrası 

DÜŞÜK ENFEKSİYON RİSKİ 

Ekipman arabası 

Muhtemel bulaşma kaynağı 

Ilık su ve deterjan ile yıkayın 

En az haftada 
bir 

Taraklar, 
fırçalar, klipsler 
ve bigudiler 

Bit yayabilir veya diğer enfeksiyon 
kaynağı olabilirler. 

Ilık deterjanlı su içine bastırıp 
fırçalayın 

Her misafir 
sonrası 

Boya hazırlık 
kaseleri 

Kimyasal bulaşma 

Ilık su ve deterjan ile temizleyin 

Her kullanım 
sonrası 

EK-11 Damlacık İzolasyon Önlemleri 

Bir bireyin solunum yolundan doğrudan damlacıklar (>5µm) yoluyla kısa mesafelerde başka bir bireyin 
konjonktivasına veya mukozal yüzeye enfeksiyon bulaşmasını önlemek ve kontrol etmek için kullanılır. 
Damlacıklar solunum sistemine alveolar seviyenin üzerine nüfuz eder. Damlacık yoluyla çapraz bulaşma 
için maksimum mesafe kesin olarak belirlenmemiştir, ancak sıklıkla tıbbi literatürde risk alanı enfekte 
bireyin etrafında yaklaşık 1.8 metre (6 feet) lik mesafe olarak bildirilmiştir. 

Covid-19 virüsü, enfekte olmuş bir bireyin solunum yolundan damlacıklar olarak (örneğin öksürme ve 
hapşırma sırasında) doğrudan duyarlı bir bireyin veya çevresel yüzeylerin mukozal yüzeyine veya 
konjonktivasına bulaşır. 

Covid-19'un bulaşını kesmek için hem damlacık hem de temas önlemleri gerekir; eğer bir aerosol üreten 
bir işlem (AOP) yapılıyorsa, temas önlemlerine ek olarak aerosol önlemler de gerekebilir. Çamaşırhane 
de özellikle hasta olarak saptanan kişilere ait her türlü eşya, giysi, çarşaflar kontamine kabul edilmeli ve 
potansiyel AOP oluşturabileceği değerlendirilmelidir. 

İŞÇİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 

. İşçi kendisine gösterildiği ve eğitimlerde öğretildiği şekilde işinde çalışacak, bilmediği ve 
kendisine öğretilmeyen işlere elini sürmeyecektir. Kendisine ait olmayan işlere el atmayacaktır. 
. Bir işçi işe başlamadan önce bu işi nasıl yapacağını ve bu işten kendisine ne gibi bir zarar 
geleceğini ve kazaya karşı ne tedbir alması gerektiğini düşünecek, ondan sonra işe başlayacaktır. 
. Covid-19 salgın hastalığı ile ilgili bilgilendirmenin yapıldığını, vardiyalı yemek ve sosyal mesafe 
uygulamasının yapıldığını, periyodik olarak ateş ölçümü yapıldığını, her noktada dezenfektan 
olduğunu ve yeteri kadar maske temin edildiğini, 
. Lojmanda kalan personeller için sosyal mesafe uygulamasına göre düzenlemelerin yapıldığını, 
. Çalışılan yerlerin gerekli dezenfeksiyon işlemlerinin periyodik olarak yapıldığını, şüphe 
durumunda derhal yeniden dezenfeksiyon yapılacağını, 
. Vardiya değişimlerinde sosyal mesafe kurallarına bağlı kalarak değişimlerin yapılacağını, 
. Çalışma esnasında vücut sıcaklığının yükselmesi veyahut da başka bir şekilde rahatsızlanmam 
durumunda durumu derhal amirime bildireceğimi ve işyeri hekimi ile irtibata geçeceğimi, 
. Çalışma arkadaşlarımdan herhangi birinin vücut ısısının yüksek olduğunu fark ettiğim zaman 
veyahut da başkaca bir şekilde rahatsızlanması durumunda bu durumu derhal amirime 
bildireceğimi, 
. Otel misafirlerinden herhangi birinin vücut ısısının yüksek olduğunu veyahut da başkaca bir 
şekilde rahatsızlandığını tespit ettiğim zaman durumu amirime bildireceğimi Kabul ve taahhüt 
ederim. 

İŞVERENİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 

. İşveren tarafından, işçinin işe başladığı tarihten en geç ……. ay içerisinde iş sağlığı ve güvenliğine 
dair işe başlamadan önce, çalışma yeri veya iş değişikliğinde, iş ekipmanının değişmesi hâlinde 
veya yeni teknoloji uygulanması hâllerinde işçiye eğitim ve bilgilendirme seminerleri 

düzenlenecek olup, işçinin söz konusu eğitimlere ve bilgilendirmelere seminerlerine katılımı iş bu 
talimatname ile zorunludur.[1] 
. Eğitimler, değişen ve ortaya çıkan yeni risklere uygun olarak yenilenecek ve gerektiğinde düzenli 
aralıklarla tekrarlanacaktır. 
. İşveren yapılacak olan işle ilgili her türlü risk değerlendirme çalışmalarını yürütmekle 
sorumludur. 

[1] İşveren, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini almasını sağlar. Bu eğitim özellikle; işe 
başlamadan önce, çalışma yeri veya iş değişikliğinde, iş ekipmanının değişmesi hâlinde veya yeni 
teknoloji uygulanması hâlinde verilir (6331 S. K. m. 17). 

. İşveren, işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve sürdürülebilmesi amacıyla işveren, 
çalışanları ve çalışan temsilcilerini işyerinin özelliklerini de dikkate alarak aşağıdaki konularda 
bilgilendirecektir:[1] 
o İşyerinde karşılaşılabilecek sağlık ve güvenlik riskleri, koruyucu ve önleyici tedbirler. 
o Kendileri ile ilgili yasal hak ve sorumluluklar. 
o İlk yardım, olağan dışı durumlar, salgın hastalıklar, afetler ve yangınla mücadele ve 
tahliye işleri konusunda görevlendirilen kişiler. 

. İşveren, iş sağlığı ve güvenliği hususlarında temsilcisi aracılığıyla da tasarrufta bulunabilir, 
temsilcinin işveren adına yapmış olduğu iş ve işlemlerin işveren ve işçi tarafından bağlayıcılığı iş 
bu beyanname ile tanzim edilmiştir.[2] 

İşbu talimat tutanağı, işçi tarafından tamamen okunup anlaşıldığı beyan edilerek ve iş güvenliği 
kaidelerine ve talimatlarına uyulacağı riayet edilerek işçi ve işveren tarafından birlikte imza altına 
alınmıştır…./…/… 

 

 İŞÇİNİN İŞVEREN 

ADI VE SOYADI ADI -SOYADI 

 İMZA İMZA 

 ---

[1] 6331 Sayılı İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanunu m.16. 

[2] 6331 Sayılı İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanunu m.20. 

Ek-13 Misafir Covid-19 Beyan ve Taahhütnamesi 

Yurt Dışı Misafir Taahhütnamesi 

Hoş geldiniz, Sayın Misafirimiz, 

Sizi otelimizde ağırlamaktan memnuniyet duyuyoruz. Misafirlerimizin sağlığı ve refah içinde güzel bir tatil 
geçirmesi önceliğimizdir. Covid-19 küresel salgını nedeniyle misafirlerimizin ve çalışanlarımızın 
korunmasına yardımcı olmak için ilave ve gerekli önlemler almaktayız. 

Siz, misafirlerimizin ve personelimizin sağlığını riske atmamak amacıyla aşağıdaki sorulara cevap 
vermenizi rica ediyoruz. 

Adınız-Soyadınız 

 

Tarih 

 

İkametgâh Adresiniz 

 

Telefon No 

Covid-19 hastalığı geçirdiniz mi? 

Son 14 gün içinde teyit edilmiş bir Covid-19 vakası ile temas ettiniz mi? 

Ateş, öksürük, boğaz ağrısı veya nefes darlığı gibi belirtileriniz var mı? 

Ülkemize girişte vücut sıcaklığınız ölçüldü mü? Derecesi kaç? 

Ateş: °C 

Yukarıda vermiş olduğum bilgilerin doğru olduğunu onaylıyorum. İşletmenin, termal tarayıcılar veya ateş 
ölçerle vücut sıcaklığımı ölçmesine izin veriyorum. Ölçüm sonuçlarından çıkacak sonuçlara göre 
işletmedeki diğer misafirlerin ve personelin sağlığını riske atmamak için uygulanacak talimatlara uymayı 
kabul ve taahhüt ediyorum. 

 

İMZA 

Yukarıdaki soruların herhangi birine cevabınız EVET ise, işletme termal tarayıcılar veya ateş ölçerle vücut 
sıcaklığınızın yüksek olduğunu tespit edildiğinde sizi izolasyon bölümümüze alıp, küresel salgın ile ilgili 
yasal prosedürleri uygulayacağız. Anlayışınız ve çalışmalarımıza verdiğiniz destekten dolayı teşekkür 
ederiz. 

 

Yurt İçi Misafir Taahhütnamesi 

Hoş geldiniz, Sayın Misafirimiz, 

Sizi otelimizde ağırlamaktan memnuniyet duyuyoruz. Misafirlerimizin sağlığı ve refah içinde güzel bir tatil 
geçirmesi önceliğimizdir. COVID-19 küresel salgını nedeniyle misafirlerimizin ve çalışanlarımızın 
korunmasına yardımcı olmak için ilave ve gerekli önlemler almaktayız. 

Siz, misafirlerimizin ve personelimizin sağlığını riske atmamak amacıyla aşağıdaki sorulara cevap 
vermenizi rica ediyoruz. 

Adınız-Soyadınız 

 

Tarih 

 

İkametgâh Adresiniz 

 

Telefon No 

Son 14 gün içinde yurtdışına seyahat ettiniz mi? 

Son zamanlarda yurt dışından dönen bir kişiyle yakın temasınız oldu mu? 

Son 14 gün içinde teyit edilmiş bir COVID-19 vakası ile temas ettiniz mi? 

Ateş, öksürük, boğaz ağrısı veya nefes darlığı gibi belirtileriniz var mı? 

Yukarıda vermiş olduğum bilgilerin doğru olduğunu onaylıyorum. İşletmenin termal tarayıcılar veya ateş 
ölçerle vücut sıcaklığımın ölçülmesine izin veriyorum. Ölçüm sonuçlarından çıkacak sonuçlara göre 
İşletmedeki diğer misafirlerin ve personelin sağlığını riske atmamak için uygulanacak işletme talimatlara 
uymayı kabul ve taahhüt ediyorum.

İMZA 

Yukarıdaki soruların herhangi birine cevabınız EVET ise, işletme termal tarayıcılar veya ateş ölçerle vücut 
sıcaklığınızın yüksek olduğunu tespit edildiğinde sizi izolasyon bölümümüze alıp, küresel salgın ile ilgili 
yasal prosedürleri uygulayacağız. Anlayışınız ve çalışmalarımıza verdiğiniz destekten dolayı teşekkür 
ederiz.