Başkaları aracılığıyla iş yapma olarak en yalın biçimde tanımlanan yönetim kavramı her ne kadar bilimsel anlamda 19. yüzyılın son çeyreğinde incelenmeye başlanmış olsa da insanlık tarihi kadar eski bir kavramdır.Yöneticinin işletmede yerine getirdiği faaliyetler yönetim fonksiyonları olarak adlandırılır ve bu fonksiyonlar planlama, örgütleme, yöneltme, koordinasyon ve denetim olarak gruplandırılır.İşletme yönetiminin bilimsel anlamda incelenmesine ise 1800’lü yılların son çeyreğinde Frederick Winslow Taylor tarafından başlanmıştır.Taylor’dan Chester Barnard’a kadar işletme yönetimi genel yönetimin bir alt türü olarak ele alınmıştır. Yönetimin bir meslek olarak görülmesi ise, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra gerçekleşmiştir.
Yönetim ve Yönetici
“Yönetim organizasyonun amaçlarına ulaşmak için çalışanları yönlendirme ve onlara rehberlik etme sürecidir”
“Yönetim organizasyonun amaçlarına ulaşması için gerekli mal ya da hizmetleri üretebilmesi amacıyla fiziksel, finansal, insan ve bilgi kaynaklarını bir araya getiren bir süreçtir”
Bazı yazarlar yönetimi başkaları vasıtasıyla iş yapmak olarak tanımlarken yönetici için başkaları aracılığıyla iş yapan kişi demektedir. Belki de yönetimin ve yöneticinin en kısa, yalın ve büyük ölçüde üzerinde hemfikir olunan tanımı budur.
Yönetici başkaları vasıtasıyla iş yapan kişidir tanımından yola çıkarak insan ilişkileri becerileri her yönetim kademesi için gereklidir. Katz insan ilişkileri becerilerini yöneticinin liderlik ettiği grubun bir üyesi olarak etkin çalışması ve grupta ortak çalışma duygusunu yaratması olarak açıklamaktadır. İnsan ilişkileri becerileri gelişmiş olan kişiler başkalarının tutumlarını ve davranışlarını anlar ve farklılıkları kabul ederek kolay iletişim kurarlar. Bu kişilerin davranışları doğaldır ve davranışlar süreklilik gösterir. Ancak çalışanlarla sürekli olarak birebir ilişki içinde olan alt kademe yönetimde bu becerinin daha yüksek olması beklenebilir. Çünkü çalışanların farklı özellikleri, farklı beklentileri ve davranış biçimleri vardır. Bunların takım çalışması içinde birbirine yakınlaştırılması veya farklılıkların azaltılması işletmedeki etkinliği doğrudan etkileyecektir.
Kişilerarası Rolleri:
-Temsilci: Yönetici işletmenin sembolik olarak başıdır. Dolayısıyla onun her türlü kanuni veya törensel aktivitelerde işletmesini temsil etmesi gerekir.
-Lider: Yöneticinin görevi yalnızca neler yapılacağını söylemek değil birlikte çalıştığı insanlara yol göstermek, onları motive etmek, bir takım olarak çalışmalarını sağlamaktır. Yöneticinin liderlik özelliği daha sonraki bölümlerde detaylı olarak anlatılacaktır.
-Birleştirici: Yönetici işletmede çalışanları bir araya getiren sistemleri oluşturmak, dış çevre ile ilişkileri geliştirmek için çalışmalar yapmak zorundadır.
Bilgi İşleme Rolleri:
-Gözlemci: Yönetici gerek işletmenin içinde ait gerekse dış çevrede yer alan tüm bilgileri toplar, analiz eder, gelişmeleri kaydederek bütün bu alanlardaki yenilikleri anlamaya çalışır.
-Bilgi Yayıcı: İşletme çalışanlarına dış çevrede meydana gelen değişimleri anlatmak, özellikle çalışanlara yönelik toplantılarda onların bu değişimleri iyi anlamaları için sürekli olarak bilgi yayıcı rolü vardır.
-Sözcü: Yönetici işletmenin dış çevredeki sözcüsüdür. Örneğin basın toplantılarında, sektöre ait toplantılarda, halka açıklamalar yapılacağı zaman, hissedarlarla yapılan toplantılarda işletme adına konuşmalar yapar.
Karar Alıcı Rolleri:
-Girişimci: Yönetici girişimcinin görevlendirmesiyle onun adına işletmede karar alır. Örneğin yeni yatırımların hangi alanlara yapılacağı, yapılacak yatırımın büyüklüğü vb.
- Sorun Çözücü: Yöneticinin görevlerinden biri de beklenmedik bir şekilde ortaya çıkan işleme sorunlarına çözüm getirmektir. Örneğin bölümler arasında çıkan anlaşmazlıklar, müşteri ile yaşanan bir problem veya işletmenin önemli bir tedarikçisi ile yaşadığı sorunun çözülmesi veya devletle işletme arasında ortaya çıkan yasal bir sorunun çözümünde yönetici sorun çözücü rolü oynamalıdır.
Kaynak Tahsis Edici:
Yönetici işletme içinde amaçlara ulaşmak için para, işgücü, teçhizat, bilgi veya zaman gibi kaynaklara ihtiyaç duyan bölüm veya kişilere bu kaynakların bulunmasını, verilmesini sağlar.
Müzakereci: Yönetici işletmenin içindeki veya dışındaki unsurlarla müzakere ederek faaliyetlerin sürdürülmesini sağlar. Örneğin: işçilerle yaşanılan sözleşmelere yönelik sorunda işçi temsilcileri veya sendikalarla pazarlık yaparak veya kamuoyunda tepki gören çevresel bir olumsuzlukta devletle veya sosyal kuruluşlarla müzakere yaparak sorunun çözümlenmesinde rol oynar.
Yönetim Fonksiyonları
Yöneticinin işletmede yerine getirdiği işleri yönetimin fonksiyonları olarak ele alabiliriz. Yönetimin temel fonksiyonları Henri Fayol’un yönetim ilkelerinde yer aldığı şekilde 5 grupta incelenebilir. Bunlar, planlama, organize etme, yürütme, koordinasyon ve kontrol fonksiyonlarıdır. Kimi araştırmacılar koordinasyon fonksiyonunun yönetimin ana yapısını oluşturduğunu, bu nedenle ayrı bir fonksiyon olarak incelemenin anlamsız olduğu görüşünü savunmaktadırlar. Yönetim alanında yazılmış olan pek çok yabancı eserde temel yönetim fonksiyonları arasında kadrolama (staffing) yer almaktadır. Personelin seçilmesi, işe alımı, eğitimi ve personele yönelik kariyer yönetimi kadrolama içinde yer almakta ve bu işlerin bir yönetim fonksiyonudur. Massie örgütlemenin işe kadrolamanın işgörene yönelik olduğunu ve örgüt yapısının yalnızca örgütleme ve kadrolama ile değil ikisi arasındaki ilişki ile de ilgili olduğunu ifade etmektedir.
Yönetimin fonksiyonlarını aşağıdaki şekilde kısaca açıklamak mümkündür.
Planlama: İşletmenin amaçlarına ulaşılabilmesi için kaynakların ne zaman, nerde, nasıl, kim tarafından kullanılıp, hangi faaliyetlerin yerine getirileceğinin belirlenmesidir. Yani amaçlar ve bunlara ulaşmada kullanılabilecek yolların belirlenmesi ve seçilmesi işlemidir.
Örgütleme: İşletmenin yapısının oluşturulmasıdır. Bu yapı işletmenin ulaşmak istediği amaçları gerçekleştirebilecek nitelikte olmalıdır. Organizasyonun bölümlerini oluşturmak, çalışacak kişilerin özelliklerinin belirlenmesi, gerekli olan araç ve gereçlerin belirlenip temin edilmesi bu fonksiyon içinde ele alınır.
Yöneltme: Çalışanları amaçlar doğrusunda hareket etmeye isteklendirmek, harekete geçirmektir.
Koordinasyon: İşletmenin amaçlarına ulaşmasını kolaylaştırmak ve başarıyı sağlamak için tüm faaliyetlerin uyumlaştırılmasıdır. Böylece işlerin aksaması, gereksiz tekrarı önlenmiş olacaktır.
Denetim: İşletmenin amaçlarının belirlenmesi ve bu amaçlara ulaşmak için gerekli olan çabaların ortaya konması kadar bu çabaların başarılı olup olmadığının, varsa eksikliklerin belirlenmesi ve düzeltici faaliyetlerin yapılabilmesi için gerekli olan bir faaliyettir. Aslında yönetimin ilk fonksiyonu olan planlama denetim için gerekli olan kriterleri de oluşturmaktadır. Yönetimin fonksiyonları ileriki bölümlerde detaylı olarak incelenecektir.
Yöneticinin Sahip Olması Gereken Özellikler
Bazı çalışmalarda iyi bir yöneticinin sahip olması gereken özellikler aşağıdaki gibi sıralanmıştır.
· Tek konuda uzmanlık yerine işletme fonksiyonları ve farklı alanlarda bilgi sahibi olmak,
· Mantıklı, analiz ve sentez yapabilme yetkinliğine sahip olmak,
· Fırsat ve tehlikeleri önceden görebilecek sezgi gücüne sahip olmak,
· Gelişmiş hayal gücünün olması,
· Güçlü muhakeme yeteneği,
· Belirli bir konuya odaklanabilme,
· Düşüncelerinin açık ve anlaşılır bir biçimde ifade edebilmek,
· Değişen koşullara ve değişik kişilikteki insanlara uyum sağlayabilmek,
· Aklı ve duyguları arasında denge kurabilmesi,
· Güçlü bir hafızaya sahip olmak,
· Risk alabilmek ve azimli olmak,
· Ciddilik ve düzenlilik,
· Çabuk olabilme, Birlikte çalıştığı kişilere davranışları ile iyi örnek olabilmesi,
· Grup yapılarını, ortak amaç, grup değerleri ve grup duygularını anlayabilmek,
· Ölçülü ve dengeli olabilmek,
· İşbirliği yapabilmek.
Kaynak: İsmet Mucuk, Modern İşletmecilik
